آزمایش MCHC چیست؟ + تفسیر MCHC در آزمایش خون

آزمایش MCHC یا میانگین غلظت هموگلوبین گلبولی شاخصی در آزمایش خون است که میانگین غلظت هموگلوبین را در یک گلبول قرمز نشان می دهد. به زبان ساده MCHC مشخص می کند که هموگلوبین پروتئین حمل کننده اکسیژن در گلبول های قرمز خون چه مقدار فضایی را در گلبول های قرمز اشغال کرده است. این شاخص اطلاعات مهمی در مورد سلامت گلبول های قرمز و وضعیت کلی سلامتی ارائه می دهد و به پزشکان در تشخیص و پیگیری انواع مختلفی از بیماری ها به ویژه کم خونی ها کمک می کند.

MCHC و اهمیت آن در آزمایش خون

گلبول های قرمز خون سلول های حیاتی در بدن هستند که وظیفه حمل اکسیژن از ریه ها به سایر بافت ها و اندام ها را بر عهده دارند. هموگلوبین پروتئین اصلی درون گلبول های قرمز نقش کلیدی در این فرآیند ایفا می کند. آزمایش MCHC یکی از اجزای آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است که به طور معمول برای ارزیابی سلامت عمومی و تشخیص بیماری های مختلف درخواست می شود.

MCHC به همراه دو شاخص دیگر به نام های MCV (میانگین حجم گلبولی) و MCH (میانگین هموگلوبین گلبولی) اطلاعات دقیقی در مورد اندازه و محتوای هموگلوبین گلبول های قرمز ارائه می دهند. این سه شاخص به شاخص های گلبول قرمز یا شاخص های رده قرمز معروف هستند و در کنار سایر اجزای آزمایش CBC به پزشک کمک می کنند تا نوع کم خونی و سایر اختلالات خونی را تشخیص دهد.

چه عواملی بر MCHC تاثیر می گذارند؟

مقدار MCHC تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد که می توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر تولید و عملکرد گلبول های قرمز و هموگلوبین اثر بگذارند. برخی از این عوامل عبارتند از :

• کمبود مواد مغذی : کمبود آهن ویتامین B۱۲ و فولات از مهم ترین عوامل موثر بر MCHC هستند. این مواد مغذی برای تولید هموگلوبین و گلبول های قرمز سالم ضروری هستند. کمبود آن ها می تواند منجر به کاهش سطح هموگلوبین در گلبول های قرمز و در نتیجه تغییر در مقدار MCHC شود.
• بیماری های مزمن : برخی بیماری های مزمن مانند بیماری های کلیوی بیماری های کبدی و بیماری های التهابی مزمن می توانند بر تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین تاثیر بگذارند و منجر به تغییر در MCHC شوند.
• اختلالات ژنتیکی : برخی اختلالات ژنتیکی مانند تالاسمی و کم خونی سلول داسی شکل می توانند ساختار و عملکرد هموگلوبین را مختل کرده و بر MCHC اثر بگذارند.
• داروها : برخی داروها می توانند به عنوان عوارض جانبی بر تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین تاثیر گذاشته و منجر به تغییر در MCHC شوند.
• کم آبی بدن (دهیدراتاسیون) : کم آبی بدن می تواند باعث افزایش غلظت خون و در نتیجه افزایش کاذب MCHC شود. در این حالت حجم مایع خون کاهش یافته و غلظت سلول های خونی از جمله گلبول های قرمز و هموگلوبین به طور نسبی افزایش می یابد.
• بیماری های خودایمنی : برخی بیماری های خودایمنی که در آن ها سیستم ایمنی بدن به سلول های خودی حمله می کند می توانند گلبول های قرمز را مورد هدف قرار داده و بر MCHC تاثیر بگذارند.

محدوده نرمال MCHC و تفسیر مقادیر غیرطبیعی

محدوده نرمال MCHC معمولاً بین ۳۲ تا ۳۶ گرم در دسی لیتر (g/dL) یا ۳۲۰ تا ۳۶۰ گرم در لیتر (g/L) است. این محدوده ممکن است بسته به آزمایشگاه و روش های اندازه گیری کمی متفاوت باشد بنابراین همواره به محدوده مرجع ارائه شده در برگه آزمایش خود توجه کنید.

مقادیر غیرطبیعی MCHC به دو دسته تقسیم می شوند :

• MCHC بالا (هایپرکرومی) : زمانی که مقدار MCHC بالاتر از محدوده نرمال باشد به آن MCHC بالا یا هایپرکرومی گفته می شود. این وضعیت معمولاً نشان دهنده کمبود آب بدن یا کم خونی های همولیتیک و اسفروسیتوز ارثی است. در کم خونی های همولیتیک گلبول های قرمز زودتر از موعد تخریب می شوند و در اسفروسیتوز ارثی گلبول های قرمز شکل کروی غیرطبیعی دارند.
• MCHC پایین (هیپوکرومی) : زمانی که مقدار MCHC پایین تر از محدوده نرمال باشد به آن MCHC پایین یا هیپوکرومی گفته می شود. این وضعیت معمولاً نشان دهنده کم خونی ناشی از فقر آهن تالاسمی و کم خونی سیدروبلاستیک است. در کم خونی فقر آهن بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین ندارد. در تالاسمی تولید هموگلوبین به طور ژنتیکی مختل می شود و در کم خونی سیدروبلاستیک بدن قادر به استفاده صحیح از آهن برای تولید هموگلوبین نیست.

علائم مرتبط با MCHC غیرطبیعی

علائم مرتبط با MCHC غیرطبیعی بسته به علت زمینه ای و میزان انحراف از محدوده نرمال متفاوت است. در بسیاری از موارد افراد با MCHC غیرطبیعی ممکن است علائم خاصی نداشته باشند به ویژه اگر تغییرات جزئی باشند. با این حال در صورت وجود مشکلات جدی تر ممکن است علائم زیر ظاهر شوند :

علائم MCHC بالا :

• علائم کم آبی بدن : تشنگی شدید خشکی دهان و پوست سرگیجه خستگی کاهش حجم ادرار ادرار تیره رنگ.
• علائم کم خونی همولیتیک : زردی پوست و چشم ها (یرقان) خستگی شدید ضعف تنگی نفس ضربان قلب سریع بزرگ شدن طحال.

علائم پایین بودن mchc در آزمایش خون:

• علائم کم خونی فقر آهن : خستگی ضعف رنگ پریدگی پوست تنگی نفس سرگیجه سردرد سردی دست ها و پاها ریزش مو شکنندگی ناخن ها میل به خوردن مواد غیرخوراکی مانند یخ یا خاک (پیکا).
• علائم تالاسمی : خستگی ضعف رنگ پریدگی پوست تاخیر در رشد کودکان تغییر شکل استخوان های صورت بزرگ شدن طحال و کبد زردی پوست و چشم ها.

توجه داشته باشید که این علائم غیر اختصاصی هستند و ممکن است در بسیاری از بیماری های دیگر نیز دیده شوند. بنابراین تشخیص دقیق نیازمند بررسی های پزشکی و آزمایش های تکمیلی است.

تشخیص MCHC غیرطبیعی

تشخیص MCHC غیرطبیعی معمولاً از طریق آزمایش شمارش کامل خون (CBC) صورت می گیرد. این آزمایش یک آزمایش خون ساده است که به طور معمول در آزمایشگاه های تشخیصی انجام می شود. برای انجام آزمایش CBC نمونه خون از ورید بازو گرفته می شود و به آزمایشگاه ارسال می گردد.

در آزمایشگاه دستگاه های خودکار شمارش سلولی سلول های خونی مختلف از جمله گلبول های قرمز گلبول های سفید و پلاکت ها را شمارش کرده و شاخص های مختلفی از جمله MCHC MCV MCH و هموگلوبین را اندازه گیری می کنند.

در صورت غیرطبیعی بودن MCHC پزشک ممکن است آزمایش های تکمیلی دیگری را برای تعیین علت زمینه ای درخواست کند. این آزمایش ها می توانند شامل موارد زیر باشند :

• آزمایش آهن خون : برای بررسی سطح آهن فریتین و ترانسفرین خون و تشخیص کم خونی فقر آهن.
• آزمایش ویتامین B۱۲ و فولات : برای بررسی سطح این ویتامین ها و تشخیص کمبود آن ها به عنوان علت کم خونی.
• آزمایش هموگلوبین الکتروفورز : برای تشخیص انواع هموگلوبینوپاتی ها مانند تالاسمی و کم خونی سلول داسی شکل.
• آزمایش کومبس : برای تشخیص کم خونی همولیتیک خودایمنی.
• آزمایش اسمز گلبول های قرمز : برای تشخیص اسفروسیتوز ارثی.
• آزمایش های عملکرد کلیه و کبد : برای بررسی بیماری های مزمن کلیوی و کبدی به عنوان علت احتمالی MCHC غیرطبیعی.
• آزمایش های التهابی : مانند ESR و CRP برای بررسی بیماری های التهابی مزمن.

همچنین پزشک ممکن است شرح حال کاملی از بیمار بگیرد و معاینه فیزیکی انجام دهد تا اطلاعات بیشتری در مورد علائم سابقه پزشکی و عوامل خطر احتمالی کسب کند.

درمان MCHC غیرطبیعی

درمان MCHC غیرطبیعی بستگی به علت زمینه ای آن دارد. هدف اصلی درمان اصلاح علت اصلی و بازگرداندن MCHC به محدوده نرمال است.

درمان MCHC بالا :

• کم آبی بدن : در صورتی که MCHC بالا ناشی از کم آبی بدن باشد درمان اصلی جبران مایعات است. این کار می تواند از طریق نوشیدن مایعات فراوان مصرف محلول های خوراکی حاوی الکترولیت ها و در موارد شدید تزریق مایعات وریدی انجام شود.
• کم خونی همولیتیک و اسفروسیتوز ارثی : درمان این شرایط بسته به شدت و علت زمینه ای متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی : در کم خونی همولیتیک خودایمنی.
• اسپلنکتومی (برداشتن طحال) : در برخی موارد اسفروسیتوز ارثی شدید.
• انتقال خون : در موارد کم خونی شدید.

درمان MCHC پایین :

• کم خونی فقر آهن : درمان اصلی جایگزینی آهن است. این کار معمولاً با مصرف مکمل های آهن خوراکی انجام می شود. در برخی موارد ممکن است نیاز به تزریق آهن وریدی باشد. همچنین توصیه می شود مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز جگر اسفناج و حبوبات افزایش یابد.
• تالاسمی : درمان تالاسمی بسته به نوع و شدت آن متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
• انتقال خون منظم : برای جبران کمبود هموگلوبین و جلوگیری از عوارض.
• شلاته کننده های آهن : برای کاهش تجمع آهن ناشی از انتقال خون مکرر.
• پیوند مغز استخوان : در موارد شدید تالاسمی.
• کم خونی سیدروبلاستیک : درمان این نوع کم خونی نیز بسته به علت زمینه ای متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
• ویتامین B۶ (پیریدوکسین) : در برخی موارد کم خونی سیدروبلاستیک ارثی.
• داروهای سرکوب کننده مغز استخوان : در برخی موارد کم خونی سیدروبلاستیک اکتسابی.
• انتقال خون : در موارد کم خونی شدید.

در تمام موارد MCHC غیرطبیعی مهم است که با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق مشخص شده و درمان مناسب آغاز شود. خوددرمانی و نادیده گرفتن MCHC غیرطبیعی می تواند منجر به عوارض جدی شود.

پیشگیری از MCHC غیرطبیعی

پیشگیری از MCHC غیرطبیعی به طور کامل امکان پذیر نیست زیرا برخی از علل آن مانند اختلالات ژنتیکی قابل پیشگیری نیستند. با این حال با رعایت برخی نکات می توان خطر ابتلا به برخی از شرایطی که منجر به MCHC غیرطبیعی می شوند را کاهش داد :

• تغذیه مناسب و متعادل : مصرف یک رژیم غذایی غنی از آهن ویتامین B۱۲ فولات و سایر مواد مغذی ضروری برای تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین سالم بسیار مهم است. مصرف کافی گوشت قرمز جگر سبزیجات برگ سبز حبوبات غلات کامل و میوه ها توصیه می شود.
• مصرف مکمل های آهن و ویتامین ها (در صورت نیاز) : در برخی موارد مانند دوران بارداری شیردهی و در افراد با رژیم غذایی محدود ممکن است نیاز به مصرف مکمل های آهن ویتامین B۱۲ و فولات تحت نظر پزشک باشد.
• جبران مایعات بدن : نوشیدن آب کافی در طول روز و جلوگیری از کم آبی بدن به ویژه در هوای گرم و هنگام فعالیت بدنی به حفظ تعادل مایعات بدن و جلوگیری از افزایش کاذب MCHC کمک می کند.
• مدیریت بیماری های مزمن : کنترل و مدیریت صحیح بیماری های مزمن مانند بیماری های کلیوی بیماری های کبدی و بیماری های التهابی مزمن می تواند از تاثیر آن ها بر تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین و در نتیجه تغییر در MCHC جلوگیری کند.
• انجام آزمایش های غربالگری منظم : انجام آزمایش شمارش کامل خون (CBC) به طور منظم به ویژه در افراد در معرض خطر کم خونی می تواند به تشخیص زودهنگام MCHC غیرطبیعی و شروع درمان به موقع کمک کند.

راهکارهای خانگی برای بهبود MCHC

راهکارهای خانگی به تنهایی نمی توانند MCHC غیرطبیعی را درمان کنند اما می توانند به عنوان اقدامات مکمل در کنار درمان های پزشکی و تغییر سبک زندگی به بهبود وضعیت کلی سلامتی و حمایت از تولید گلبول های قرمز سالم کمک کنند. این راهکارها عبارتند از :

• افزایش مصرف غذاهای غنی از آهن : در صورتی که MCHC پایین ناشی از کم خونی فقر آهن باشد افزایش مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز جگر مرغ ماهی تخم مرغ اسفناج عدس لوبیا نخود کشمش و برگه زردآلو می تواند مفید باشد.
• افزایش مصرف غذاهای غنی از ویتامین B۱۲ و فولات : مصرف غذاهای غنی از ویتامین B۱۲ مانند گوشت ماهی تخم مرغ لبنیات و غذاهای غنی از فولات مانند سبزیجات برگ سبز تیره مرکبات حبوبات و غلات غنی شده می تواند به بهبود MCHC پایین ناشی از کمبود این ویتامین ها کمک کند.
• مصرف ویتامین C : ویتامین C به جذب بهتر آهن از غذاها کمک می کند. مصرف میوه ها و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند پرتقال لیمو فلفل دلمه ای گوجه فرنگی و توت فرنگی همراه با غذاهای غنی از آهن توصیه می شود.
• پرهیز از مصرف چای و قهوه همراه با غذا : چای و قهوه حاوی تانن هایی هستند که می توانند جذب آهن را کاهش دهند. بهتر است از مصرف این نوشیدنی ها همراه با وعده های غذایی حاوی آهن خودداری شود.
• پرهیز از مصرف الکل : مصرف الکل می تواند بر تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین تاثیر منفی بگذارد و در برخی موارد منجر به کم خونی و تغییر در MCHC شود.
• استراحت کافی و مدیریت استرس : استراحت کافی و مدیریت استرس می تواند به بهبود سلامت عمومی و عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کرده و به طور غیرمستقیم بر تولید گلبول های قرمز سالم تاثیر بگذارد.

مهم : راهکارهای خانگی نباید جایگزین درمان های پزشکی تجویز شده توسط پزشک شوند. در صورت داشتن MCHC غیرطبیعی حتماً با پزشک خود مشورت کنید و توصیه های درمانی او را دنبال کنید.

نتیجه گیری

آزمایش MCHC یک شاخص مهم در آزمایش خون است که اطلاعات ارزشمندی در مورد سلامت گلبول های قرمز و وضعیت هموگلوبین ارائه می دهد. مقادیر غیرطبیعی MCHC می تواند نشان دهنده مشکلات مختلفی از جمله کم خونی کم آبی بدن و برخی بیماری های مزمن باشد. تشخیص و درمان به موقع MCHC غیرطبیعی به ویژه MCHC پایین که اغلب با کم خونی فقر آهن مرتبط است برای پیشگیری از عوارض جدی و بهبود کیفیت زندگی ضروری است. با رعایت یک رژیم غذایی سالم و متعادل مدیریت بیماری های مزمن و انجام آزمایش های غربالگری منظم می توان خطر ابتلا به MCHC غیرطبیعی را کاهش داد. در صورت دریافت نتیجه MCHC غیرطبیعی در آزمایش خون مهم است که با پزشک خود مشورت کرده و پیگیری های لازم را انجام دهید.

پرسش و پاسخ های متداول

۱. آیا MCHC بالا همیشه خطرناک است؟

MCHC بالا همیشه خطرناک نیست اما می تواند نشان دهنده مشکلاتی مانند کم آبی بدن یا کم خونی همولیتیک باشد که نیاز به بررسی و درمان دارند. در صورتی که MCHC شما بالا است حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا علت آن مشخص شود و در صورت لزوم درمان مناسب آغاز گردد.

۲. آیا MCHC پایین همیشه به معنای کم خونی فقر آهن است؟

MCHC پایین اغلب با کم خونی فقر آهن مرتبط است اما علل دیگری نیز می تواند داشته باشد مانند تالاسمی کم خونی سیدروبلاستیک و برخی بیماری های مزمن. برای تشخیص دقیق علت MCHC پایین انجام آزمایش های تکمیلی و بررسی توسط پزشک ضروری است.

۳. چگونه می توانم MCHC خود را به حالت نرمال برگردانم؟

برای بازگرداندن MCHC به حالت نرمال ابتدا باید علت زمینه ای آن مشخص شود. درمان MCHC غیرطبیعی بستگی به علت آن دارد و ممکن است شامل تغییر رژیم غذایی مصرف مکمل های آهن یا ویتامین ها جبران مایعات بدن دارودرمانی یا در موارد خاص اقدامات درمانی پیچیده تر باشد. برای دریافت راهنمایی های درمانی مناسب حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

توصیه مهم : اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه اطلاع رسانی دارد و نباید به عنوان جایگزین مشاوره پزشکی تخصصی تلقی شود. در صورت داشتن هرگونه نگرانی در مورد MCHC و نتایج آزمایش خون خود توصیه می شود حتماً با پزشک متخصص مشورت نمایید. پزشک با بررسی دقیق شرایط شما و انجام آزمایش های لازم می تواند تشخیص صحیح را ارائه داده و بهترین برنامه درمانی را برای شما تعیین کند.