بارفروش شهر نیست، دیوان شعر است

نیما به اتفاق همسرش «عالیه جهانگیر» که فرهنگی بود در سال تحصیلی  ۸ – ۱۳۰۷  در محلۀ اوجابن شهر بارفروش ساکن بود.

وی در مدت یک سالِ تحصیلی که در شهر بارفروش حضور داشت خاطرات روزانه اش را تحت عنوان «سفرنامۀ بارفروش» به نگارش در آورده بود که در آن مطالب مهمی از وضعیت اجتماعی «شهر بارفروش» بابل فعلی را به تحریر در آورده است.

با این نوشته ها پی می بریم که مجموعۀ بازار در «شهر بارفروش» بسیار با اهمیت بوده است به گونه ای که چهارشنبه بازار پنجشنبه بازار و جمعه بازار در «بارفروش» و «امیرکلا» از بازارهای مهم منطقه بوده اند.

همچنین مکان هایی همچون سبزه میدان باغ ملی و بلدیه در این سال در این شهر دایر بوده اند. کارخانۀ برق نیز در همان سال یعنی ۱۳۰۷ تاسیس شد و قرار بود کارخانه صابون پزی (برادران چیت ساز در محلۀ آهنگرکلا) هم در آینده (سال ۱۳۰۸) در بارفروش احداث شود. ضمن اینکه ساختمان نوساز کارخانۀ برق این شهر به خاطر بزرگی و ارتفاع ساختمان و پنجره هایش از ابنیه مدرن شهر محسوب می شد.

در اینجا به بخش هایی از «خاطرات نیما در بارفروش» اشاره می شود.

در اوجابن یک خانۀ محقری کرایه کردم کنار افتاده و خلوت است. درخت نارنج زیاد دارد به علاوه یک پستوی مرطوب بادگیر یک چاه یک دَلو و یک نیِ بلند که به دَلو بسته شده است. به قدری بلند است که از بیرون خانه نوک آن پیدا است و این تصور می کنم بیرق بارفروشی هاست زیرا تمام خانه ها از همین نی ها دارند نشانِ خاصِ بارفروشی بودن این است. هر وقت نوک آنها تکان می خورد شخص می فهمد یک بارفروشی آب می خورد یعنی یک نفر از زیرخانۀ خود که روی آب بنا شده است برای امرار حیات خود استمداد می جوید.

«بارفروش شهر نیست دیوان شعر است» با یک مخرج شاعرانه شاعر خود را در آن داخل می بیند و از اعماق تاریکی های آن بیرون می آید.

برای اینکه خود را مشغول داشته باشم به پنج شنبه بازار رفتم. محل بازار در آستانه است و آستانه میدان سبز وسیعی است که سابقا قبرستان بوده حال در آن تغییراتی داده شده به نحوی که حزن انگیزی خود را گم کرده است.

غیر از این هم بارفروشی ها بازارهای دیگری دارند که در هر روز از روزهای هفته که شروع می شود اسم همان روز را به خود می گیرد. منجمله بازار چهارشنبه و جمعه و به علاوه یک بازار دیگر که در نیم فرسخی در امیرکلا دایر می شود. اینجا پرجمعیت مثل اجتماع تمام دهاتی هاست و بنابراین معتبرتر از همه بازارها.

عنقریب یک کارخانۀ صابون هم می خواهند تاسیس کنند و علاوه براین بلدیه یک کارخانۀ برق در ظرف این چند ماهه ( ۱۳۰۷) به وجود آورده اند چراغ می دهد. این چراغ ها جانشین فانوس های دریایی خواهند شد که شبها به دیوارها می آویزند.

 یک نفر مهندس اروپایی برای این کارخانه انتخاب و به بارفروش آمده است. در حوالی بنای کارخانه را بالا آورده است ماشین را کار گذاشته است. دور درگاه ها را به سبک ساده و جدید نوارها و درگاه نماهای خاکستری داده است. درها بزرگ و دارای شیشه های عریض هستند و خود بنا به ذاته در بین بناهای بارفروش از آن ابنیه است که تازگی دارد.

همیشه از ارزانیِ «بارفروش» گفت وگو می کردیم مخصوصا این محسنات را وقتی که به ییلاق می رفتیم بیکاری در قلب من جایگیر کرده بود اینکه مایل شدم عالیه دایر کردن یک مدرسه را به عهده بگیرد ولو منفعتی برای من وجود پیدا نکند به بارفروش بیاییم علتش این بود. چیزی که همیشه حال ما را در خود موازنه می کند فراوانی و ارزانی و در دست بودن اشیاست. 

بارفروش شهری است روی آب و زیر آب

بارفروش یک دکان کوزه فروشی است. اینجا پشت بام ها از سفال های قرمز ترتیب یافته است.

هیئت درخت های نارنج و مو و کدوهای غلیانی می توانست خیلی متنوع و با شکوه باشد ولی افسوس که درخت های انجیر چرا این هیئت را لکه دار می کند.

درخت های انجیر چرا از همه درخت های این شهر بلندترند. سلیقۀ بارفروشی است یا استعداد و استقلال انجیرها ولی من اگر حاکم بودم حکم می دادم؛ تمام درختان انجیر را سر ببرند.

 دیشب در علی آباد (قائم شهر) نتوانسته بودم بخوابم. از فیروزکوه تا اینجا در راه آهن بودم.

بعد از نصف شب اینجا رسیدم (بارفروش) و فورا به این مهمانخانه رسیدم و یک اتاق کرایه کردم.

به هر جا که وارد می شوید رطوبت است. همان طور که به هر طرف نگاه می کنید نارنج و قدری نظر بلندتر شوید سفال است. پس از آن ابرهای دائمی یعنی عزای ابدی طبیعت همیشه این سیمای عبوس بالای سر ایستاده است. در حین طوفان همیشه در هم فشرده شده گریه می کند. معهذا «بارفروش شهری است روی آب و زیر آب» مثل یک کشتی که در حین طوفان روی آب متوقف است.

اگر کمی زمین را بکنند به آب می افتند. بین آب و آتش مثل این است که به بارفروشی ها حکم شده است از جای خودتان تکان نخورید و فی الحقیقه همین نیز است.

چیزی که قابل ذکر است هیئت نظیف کوچه هاست.آنها را کوچه های وسیع و خیابان های تنگ باید اسم گذاشت. شبها با فانوس بادی که به دیوار آویخته شده است روشن می شود.از کف با قلوه سنگ های بسیار ریز و شمرده نشدنی ساخته شده است ولی نه مثل مسکونی های معمولی. در اینجا سنگ فرش عبارت از وسیلۀ  تنظیفی است که نه خاک به خود می گیرد و در مواقع باران نه باران.

اگر قدری مایه به کار می رفت در ظرافت ساختمان ها مخصوصا روکار بناها و پایه های آنها دقت به خرج داده می شد بارفروش بهتر از بادکوبه بود و به مراتب بهتر.

«بارفروش شهر نیست دیوان شعر است». بارها میل داشتم یک شهر شاعرانه پیدا کنم. این است مورد دلخواه من.

گردآوری از صمد صالح طبری

پایان خبر برای شما