فروشگاه زنجیره ای در عرصه ربع رشیدی! – خبرگزاری برای شما | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری برای شما _ گروه جامعه؛ چند روز پیش مسعود پزشکیان رئیس جمهوری کشورمان در حاشیه رونمایی از الواح هخامنشی و دیداری که با فعالان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری داشت؛ درباره ربع رشیدی صحبت کرد. پزشکیان در واقع این صحبت ها را در پاسخ به پیشنهاد حجت کرد که گفته بود اجازه تأسیس دانشگاه بین المللی میراث فرهنگی را بدهید. پزشکیان نقبی به بزرگترین مرکز دانشگاهی جهان زد و گفت: در تبریز دانشگاهی داشتیم که در آن با هفت زبان زنده دنیا آموزش می دادن و مدیریتی بر مبنای فرایند می کردند. ما هنوز نتوانستیم این روش را در نظام مدیریتی خود اجرا کنیم.

صحبتهای رئیس جمهور فتح بابی شد برای اینکه دوباره ربع رشیدی به مرکز توجه تبدیل شود. آنها که نمی دانستند دوباره درباره ربع رشیدی مطالعه کردند و آنها که می دانستند احساس افتخار کردند. تا اینکه در حاشیه سومین نمایشگاه بین المللی گردشگری ۲۰۲۴ تبریز با حضور وزیر میراث فرهنگی و رئیس دانشگاه هنر اسلامی تبریز تفاهم نامه همکاری های مشترک مطالعات پژوهشی در موضوع ربع رشیدی شامل کاوش های باستان شناختی و مطالعات حفاظتی مرمتی و معماری و تشکیل پرونده ثبت در میراث جهانی یونسکو و آیسسکو و نیز پشتیبانی علمی و فنی پژوهشکده بین المللی هنر و از پایگاه ربع رشیدی به امضای طرفین رسید. البته امید است این تفاهم نامه به فراموشی سپرده نشود.

اما ربع رشیدی چه بود و چه شد؟ ۷۰۰ سال پیش وزیر دولت غازان خان ایلخانی به نام رشید الدین فضل الله همدانی وقف نامه ای صادر کرد که هنوز هم بعد از این همه سال بزرگترین وقف نامه در جهان است و چندی پیش در حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید. او در وقفنامه خود آورده که در شهر تبریز دانشگاه و مرکز علمی ساخته شود. دانشگاهی که هم مرکز درمانی بود و هم از سراسر جهان برای یادگیری علوم مختلف به آنجا می رفتند و سرشناس ترین دانشگاه و البته مرکز پزشکی در کل جهان بود. درست زمانی که هنوز هاروارد و دانشگاه های اروپایی شکل نگرفته بودند.

در زمان صفویه از سنگ قبرهای به جا مانده به عنوان مصالح در برج توپخانه استفاده می کردند

اما حالا این دانشگاه که به ربع رشیدی معروف بوده است به یک محوطه خاکی و مخروبه ای تبدیل شده که اعتباری برای سرپا نگهداشتن آن هم وجود ندارد چه برسد به کاوش های باستانی در آن.

این محوطه باستانی که زمانی نیمی از شهر تبریز را در برمی گرفته حالا یک تپه باستانی ۱۳ هکتاری است که از هر طرف به آن تجاوز شده است. از دوره صفوی گرفته که بناها را به دلیل دشمنی با شاهان ایلخانی تخریب کردند تا دوره قاجار و پهلوی و معاصر که دیده می شود در اطرافش خانه ساخته اند.

ربع رشیدی یکی از بزرگترین کارگاه های ساخت کاشی آبی فیروزه ای را داشته است که هنوز هم تکه هایی از آن در محوطه یافت می شود

در بخشی از این محوطه سقف خانه ها درست در دل محوطه قرار گرفته و بخشی دیگر را شهرداری تبریز برای ساخت زمین فوتبال صاف کرده است انگار که هیچ وقت در اینجا یک اثر باستانی وجود نداشته است.

هنوز هم ساخت و سازها ادامه دارد و در جوار این محوطه بنایی بالا آمده که البته دستور توقف آن را صادر کرده اند اما حتماً زیر آن لایه های تاریخی بوده که از میان رفته است مانند لایه های تاریخی دور تا دور آن.

زمین فوتبالی که شهرداری در جوار ربع رشیدی ساخت. امید است طی توافقی این زمین به میراث تعلق گیرد

این لایه های تاریخی که لزوماً در آنها آثار تاریخی یافت نمی شود محلی هستند برای یافتن تاریخچه ربع رشیدی. همچنان که از خاک موجود در این محوطه می توان پی برد ادعای مصری ها و ترک ها درباره داشتن اولین کارگاه تولید کاشی آبی فیروزه ای صحت ندارد بلکه می توان به راحتی ثابت کرد که در ربع رشیدی خیلی قبل تر از مصر و ترکیه این نوع کاشی تولید می شده و هنوز هم خرده کاشی های آن در محوطه وجود دارد. پیدا شدن کارگاه ساخت کاشی فیروزه ای گواهی می دهد که کاشی های فیروزه ای مسجد کبود تبریز هم در اینجا ساخته شده است. ولی مطالعات بیشتر به یک اعتبار ملی نیاز دارد تا بتواند بخش های زیرخاک مانده را بیرون بکشد هر چند که ۵ فصل کاوش در آن انجام شده ولی از آخرین باری که کاوش صورت گرفته تا کنون بیش از چهار دهه می گذرد.

خانه هایی که تا بیخ گوش باقی مانده های ربع رشیدی ساخته شدند و حالا معضل اصلی پایگاه میراث هستند

حالا اگر اعتباری هم داده می شود بیشتر برای مرمت و ایجاد شرایط بهتر برای مسیر گردشگرانی است که تنها در زمان عید و فصل تابستان درهای ربع رشیدی به رویشان باز می شود.

اعتبارات قطره چکانی تنها جوابگوی ساماندهی به مسیرهای بازدیدکنندگان است نه حفاری های باستانی

در هر حال ربع رشیدی میراثی است که نمونه آن در جهان وجود ندارد میراثی که اگر بدان توجه می شد افتخار دیگری نه تنها برای تبریز بلکه برای کل ایران بود اما اکنون مانند تلی از خاک رویش پوشیده است و در میان مقاصد گردشگری شهر به اندازه حتی یک خانه -موزه هم جایگاهی ندارد.

احمد حمزه زاده مدیرکل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار برای شما بیان کرد: درست است که کاوش در این محدوده انجام نمی شود اما مرمت و کارهای حفاظتی آن را از سه فصل پیش انجام شده است. تفاهم نامه ای نیز در کنار نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی با دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز منعقد کردیم که کاوش های باستان شناسی را از سال بعد دوباره شروع کنیم. کار در اینجا به اعتبارهای زیادی نیاز دارد. فاز بندی کردیم که بر اساس آن برنامه جلو برویم.

موضوع دیگری که به تازگی ذهن اهالی میراث فرهنگی را به خود درگیر کرده است ادعای مالکیت یک شرکت فروشگاه های زنجیره ای است که مدعی شده سندی در اختیار دارد و نشان می دهد بخشی از زمین های عرصه ربع رشیدی را می تواند به عنوان فروشگاه در اختیار داشته و در آن ساخت و ساز کند. ادعایی که رحمت پور مدیر پایگاه ربع رشیدی به آن اهمیتی نمی دهد و به خبرنگار برای شما می گوید: موضوع تملک زمین های خالی ربع رشیدی به عهده شهرداری است و شهرداری باید این مشکل را حل کند که احتمالاً پس از اثبات مالکیت باید آن زمین را از شرکت خریداری کرده و به میراث فرهنگی تحویل دهد.

وی ادامه می دهد: ما هیچ بنایی در عرصه ربع رشیدی نداریم هر چه که ساخته شده و هست در حریم ربع رشیدی قرار دارد اما این شرکت مدعی مالکیت زمین در عرصه شده است. بنابراین به زودی این مشکل با کمک شهرداری حل خواهد شد. چون این شرکت تنها یک برگه کاغذ دارد.