مهریه در عقد دائم

مهریه در عقد دائم، تعهد مالی مهم و اساسی است که مرد هنگام ازدواج به عهده می گیرد و زن در هر زمانی که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. این حق مالی، پشتوانه ای برای زن در طول زندگی مشترک و پس از آن به حساب می آید.

وقتی اسم ازدواج میاد، خیلی ها فقط به عشق و عاشقی و شروع یه زندگی جدید فکر می کنن. اما راستش رو بخواهید، ازدواج، خصوصاً از نوع دائمش، یه سری چارچوب ها و قواعد حقوقی هم داره که دونستنش خیلی مهمه. یکی از این قواعد کلیدی، بحث «مهریه در عقد دائم» هست. شاید فکر کنید مهریه یه موضوع پیچیده و حقوقیه که فقط وکیل ها سر در میارن، ولی واقعیت اینه که هر زن و مردی که قصد ازدواج دارن یا همین الان همسر هستن، باید در موردش اطلاعات کافی داشته باشن. چرا؟ چون مهریه نه فقط یه عدد و رقم توی سند ازدواجه، بلکه یه حق مالی مهم برای زن به حساب میاد که می تونه تو لحظات مختلف زندگی، ازش استفاده کنه یا حتی با دونستن قوانینش، از حقوق خودش دفاع کنه. بیاید با هم یه گشتی تو دنیای مهریه در عقد دائم بزنیم و ببینیم اصلاً چی هست، چه انواعی داره، کی و چطور میشه مطالبه ش کرد و چه نکته های ریزی تو دل قانون قایم شده که باید حواسمون بهشون باشه.

مهریه در عقد دائم: اصلاً چی هست و چرا مهمه؟

اول از همه، بذارید یه تعریف ساده از مهریه داشته باشیم. مهریه یا همون «صداق»، یه جور تعهد مالیه که مرد موقع ازدواج به زنش میده. این تعهد یه چیزی نیست که فقط موقع طلاق به کار بیاد؛ نه! زن می تونه هر وقت که بخواد، یعنی اصطلاحاً «عندالمطالبه» باشه، مهریه ش رو از شوهرش بخواد. این حق، از لحظه عقد ازدواج به وجود میاد و مرد هم مکلفه که اون رو پرداخت کنه.

تعریف ساده و حقوقی مهریه

از نظر حقوقی، مهریه یه مالیه که زن با ازدواج کردن، مالک اون میشه و مرد هم موظف به پرداختشه. حالا این مال می تونه هر چیزی باشه که «مالیت» داره، یعنی ارزشمنده، میشه اونو به کسی داد و گرفت، معلوم و معین باشه (یعنی دقیقاً مشخص باشه چیه و چقدره) و قابلیت تحویل هم داشته باشه. فکر کنید یه خونه، چند تا سکه، یه قطعه زمین یا حتی یه خدمت خاص مثل آموزش یه هنر یا سفر زیارتی! همه این ها میتونن مهریه باشن.

قانون مدنی کشورمون تو مواد 1078 تا 1080، همین شرایط رو برای مهریه تعیین کرده. مثلاً ماده 1078 میگه: «هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.» پس هر چیزی که بشه صاحبش شد و ارزشی داشته باشه، میتونه مهریه باشه. این خیلی مهمه چون جلوی تعیین چیزهای بی ارزش یا غیرقابل تملک رو میگیره.

فرق مهریه عقد دائم با موقت (یه یادآوری سریع!)

اینجا یه نکته کلیدی وجود داره که حواستون باشه. مهریه تو عقد دائم با عقد موقت (صیغه) یه فرقی اساسی داره: تو عقد دائم، اجباری نیست که حتماً مهریه تعیین بشه. یعنی اگه زن و شوهر اصلاً در مورد مهریه حرفی نزنن و عقدی صورت بگیره، بازم عقدشون درسته و باطل نمیشه. در این صورت، زن بعداً مستحق «مهرالمثل» میشه که جلوتر در موردش توضیح میدیم. اما تو عقد موقت، اگه مهریه مشخص نشه، کل عقد باطله! این تفاوت، اهمیت بحث مهریه در عقد دائم رو دوچندان می کنه، چون تو عقد دائم، حتی اگه مهریه ای مشخص نشده باشه، باز هم زن دست خالی نمی مونه.

ماده 1087 قانون مدنی می گوید: «اگر در عقد دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد، نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین، بین آن ها نزدیکی واقع شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.» این یعنی قانون از همون اول هوای زن رو داره.

در مقابل، ماده 1095 قانون مدنی درباره عقد موقت می گوید: «در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است.» این تفاوت ظریف اما مهم رو باید همیشه تو ذهنتون داشته باشید.

چه کسی مهریه رو مشخص می کنه؟

اینکه مهریه چقدر باشه و چی باشه، کاملاً بستگی به توافق بین خود زن و شوهر داره. قانون هیچ حداقل یا حداکثر خاصی رو برای مهریه در عقد دائم مشخص نکرده (البته به جز محدودیت هایی که در بحث اجرا وجود داره و در ادامه توضیح میدیم). البته معمولاً تو جامعه ما، خانواده ها هم تو این تصمیم گیری نقش دارن و با مشورت و صحبت، به یه نتیجه مشترک می رسن. ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی هم همین رو تأیید می کنه و میگه: «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.» پس این یه موضوع کاملاً توافقی و با رضایت دو طرفه. البته باید بگم که گاهی اوقات عرف و رسوم منطقه یا حتی توان مالی مرد هم تو تعیین مهریه بی تأثیر نیست، اما حرف آخر رو زن و شوهر با توافق همدیگه می زنن.

انواع مهریه در ازدواج دائم؛ هر کدوم یه جور داستان!

مهریه انواع مختلفی داره که هر کدومشون شرایط و قواعد خاص خودشون رو دارن. دونستن این تفاوت ها به شما کمک می کنه تا بهتر حقوق خودتون رو بشناسید و اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، بدونید چطور باید اقدام کنید. در قانون ما سه نوع مهریه اصلی برای عقد دائم تعریف شده: مهرالمسمی، مهرالمثل و مهرالمتعه. گاهی هم از مهرالسنه حرف می زنیم که بیشتر جنبه عرفی و فقهی داره. بریم ببینیم هر کدوم چطورین.

مهرالمسمی: همون چیزی که پای عقد توافق میشه

مهرالمسمی یعنی چی؟ یعنی همون مهریه ای که زن و شوهر موقع عقد ازدواج، با هم توافق می کنن و دقیقاً مشخص میشه که چقدره و چیه. مثلاً می گن 110 سکه تمام بهار آزادی، یا شش دانگ یک آپارتمان، یا حتی 100 شاخه گل و یک سفر حج. مهم اینه که همون لحظه عقد، مقدار و نوعش معلوم و معین باشه.

این نوع مهریه، رایج ترین و شناخته شده ترین نوع مهریه است. همونطور که گفتیم، تو تعیین مهرالمسمی، قانون دست زوجین رو باز گذاشته و میگه هر چی با هم توافق کنن، همونه. پس حداقل یا حداکثری براش وجود نداره. البته این نکته رو یادمون نره که با اینکه از نظر قانونی محدودیتی نیست، اما برای اجرای مهریه های خیلی زیاد، محدودیت هایی وجود داره که در مورد قانون ۱۱۰ سکه مهریه بیشتر توضیح می دیم.

مثلاً اگه در سند ازدواج نوشته شده باشه: «یک جلد کلام الله مجید، آینه و شمعدان و تعداد 110 عدد سکه تمام بهار آزادی به عنوان مهریه تعیین گردید»، این دقیقاً همون مهرالمسمی هست. هر کدوم از این موارد باید مشخصات کامل داشته باشن، مثلاً سکه ها باید نوعشون (تمام بهار آزادی، نیم یا ربع) و تعدادشون معلوم باشه. حتی میشه توافق کنن که مرد برای زن یک خدمت خاص انجام بده، مثلاً تا پنج سال بعد از عقد، زن رو به مسافرت خارج از کشور ببره. مهم اینه که این خدمت هم معلوم و معین باشه و ارزش مالی داشته باشه.

مهرالمثل: وقتی عرف حرف اول رو می زنه

مهرالمثل یه ذره با مهرالمسمی فرق داره. این مهریه رو زن و شوهر خودشون موقع عقد تعیین نمی کنن. بلکه اگه تو شرایط خاصی، مهریه ای مشخص نشده باشه یا مهریه ای که تعیین شده باطل باشه، قانون میگه باید بر اساس «عرف» و «شأن زن» یه مهریه براش مشخص بشه. مهرالمثل یعنی مهریه ای که مشابه زن پرداخت می شود.

حالا کی مهرالمثل به زن تعلق می گیره؟ تو این موارد:

1. اگه موقع عقد دائم اصلاً مهریه مشخص نشده باشه و زن و شوهر قبل از اینکه بعداً روی یه مهریه توافق کنن، با هم رابطه زناشویی داشته باشن (نزدیکی).
2. اگه مهریه ای که پای عقد تعیین شده، به دلایلی باطل باشه. مثلاً یه چیزی رو مهریه قرار بدن که اصلاً مالیت نداره، یا معلوم و معین نباشه (مثلاً بگن یه چیزی به عنوان مهریه!). اگه بعد از این مهریه باطل، نزدیکی بینشون اتفاق بیفته، زن مستحق مهرالمثل میشه.
3. اگه عقد نکاح از اول باطل باشه، اما زن از این بطلان خبر نداشته باشه و با مرد رابطه زناشویی برقرار کرده باشه. تو این حالت، برای اینکه حقوق زن ضایع نشه، قانون میگه بهش مهرالمثل تعلق می گیره.

ماده 1099 قانون مدنی به صراحت می گوید: «در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل است.» این نشون میده که قانون حواسش به زن هایی که بی خبر از بطلان عقد، وارد زندگی مشترک شدن، هست.

حالا چطوری مهرالمثل رو تعیین می کنن؟ اینجا قاضی وارد عمل میشه و با توجه به معیارهای مختلف، یه مبلغ رو به عنوان مهرالمثل تعیین می کنه. این معیارها شامل:

• شأن خانوادگی و اجتماعی زن
• میزان تحصیلات و جایگاه شغلی او
• سن و زیبایی
• وضعیت مالی خانواده پدری
• و حتی عرف و رسوم محلی که زن توش زندگی می کرده.

ماده 1091 قانون مدنی دقیقاً همین ها رو توضیح میده: «برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.» یعنی همه جوانب رو می سنجن تا یه مهریه عادلانه تعیین بشه.

مهرالمتعه: برای دلجویی، وقتی مهریه نیست و طلاق میاد

مهرالمتعه یه داستان دیگه داره و خیلی ها شاید اسمش رو نشنیده باشن. این نوع مهریه وقتی به وجود میاد که:

1. موقع عقد دائم، اصلاً مهریه ای تعیین نشده باشه.
2. مرد قبل از اینکه با زن رابطه زناشویی برقرار کنه (نزدیکی)، زن رو طلاق بده.

تو این شرایط، برای اینکه زن دست خالی نمونه و یه جورایی دلجویی ازش بشه، مرد باید یه مالی رو بهش بپردازه که بهش میگن «مهرالمتعه». پس مهرالمتعه فقط مخصوص طلاقه و اون هم قبل از نزدیکی.

نکته مهم تو تعیین مهرالمتعه اینه که برعکس مهرالمثل که به شأن و جایگاه زن نگاه می کرد، تو مهرالمتعه بیشتر به «وضعیت مالی مرد» توجه میشه. یعنی هر چی مرد توان مالی بیشتری داشته باشه، مبلغ مهرالمتعه هم می تونه بیشتر باشه تا یه جورایی با وضعیت مرد متناسب باشه و دلجویی کافی از زن بشه.

ماده 1093 قانون مدنی می فرماید: «هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است.» و ماده 1094 هم به این اشاره می کنه که در تعیین مهرالمتعه به «وضعیت مالی و اقتصادی مرد» توجه میشه. پس مهرالمتعه یه جورایی یه دلگرمیه که زن در صورت طلاق زودهنگام و بدون مهریه، بی نصیب نمونه.

مهرالسنه (مهر فاطمی): یه سنت قدیمی و با ارزش

مهرالسنه، که بهش مهر فاطمی هم میگن، بیشتر یه جنبه مذهبی و فقهی داره. این مهریه به میزان 500 درهم نقره تعیین شده و برمی گرده به مهریه ای که حضرت زهرا (س) داشتند. از نظر شرعی، این یه مهریه معتبر و با ارزش محسوب میشه.

حالا جایگاه مهرالسنه تو قوانین امروز ایران چیه؟ اگه زن و شوهر موقع عقد، با هم توافق کنن که مهریه شون 500 درهم نقره یا معادل امروزی اون باشه، این مهریه به عنوان «مهرالمسمی» محسوب میشه و کاملاً قانونی و قابل اجراست. یعنی یه نوع خاص از مهرالمسمیه که از یه سنت مذهبی ریشه گرفته. خیلی ها برای اینکه زندگی مشترکشون با برکت شروع بشه یا به نوعی به سنت های مذهبی نزدیک باشن، این مهریه رو انتخاب می کنن. البته باید توجه داشت که ارزش 500 درهم نقره رو با توجه به نرخ روز باید محاسبه کرد.

شرایط پرداخت و حقوق مربوط به مهریه: کی، چطور و چقدر؟

حالا که انواع مهریه رو شناختیم، بیاید ببینیم پرداخت مهریه چه شرایطی داره و چه حقوقی برای زن و مرد به وجود میاره. این بخش برای خیلی ها خیلی مهمه چون ممکنه تو زندگی مشترک باهاش سر و کار پیدا کنن.

عندالمطالبه یا عندالاستطاعه: کدوم به کار شما میاد؟

یکی از مهمترین بحث ها تو مهریه، نحوه پرداخت اونه. مهریه می تونه به دو صورت کلی تعیین بشه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه. این دو تا خیلی با هم فرق دارن و اگه ندونید چطور کار می کنن، ممکنه بعداً به مشکل بخورید.

مهریه عندالمطالبه

اگه مهریه عندالمطالبه باشه، یعنی زن هر وقت که اراده کنه و بخواد، می تونه مهریه ش رو از شوهرش مطالبه کنه. تو این حالت، مرد موظفه که مهریه رو پرداخت کنه و اصلاً لازم نیست زن ثابت کنه که مرد پول داره یا نه. بار اثبات برعکس میشه؛ اگه مرد بخواد مهریه رو نده، باید ثابت کنه که توانایی مالی نداره و اصطلاحاً «معسر»ه. اگه نتونه ثابت کنه، باید مهریه رو بده. این نوع مهریه، رایج تره و قدرت مطالبه زن رو بیشتر می کنه.

برای روشن شدن موضوع: فرض کنید مهریه 110 سکه تمام بهار آزادی عندالمطالبه است. زن همین فردا می تونه بره دادگاه یا اداره ثبت و مطالبه مهریه کنه. مرد نمی تونه بگه پول ندارم. مگر اینکه بره دادگاه و دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) بده و ثابت کنه که واقعاً توان پرداخت نداره. در این صورت، دادگاه ممکنه مهریه رو قسط بندی کنه.

مهریه عندالاستطاعه

اما مهریه عندالاستطاعه فرق داره. تو این حالت، پرداخت مهریه مشروط به «توانایی مالی مرد» میشه. یعنی زن فقط زمانی می تونه مهریه ش رو مطالبه کنه که بتونه ثابت کنه شوهرش توان مالی داره و می تونه مهریه رو پرداخت کنه. اینجا بار اثبات روی دوش زنه.

مثال: مهریه 500 سکه تمام بهار آزادی عندالاستطاعه است. اگه زن بخواد مهریه رو بگیره، اول باید بره دنبال اثبات توانایی مالی شوهرش. مثلاً باید لیست اموال و دارایی های مرد رو به دادگاه ارائه بده (ملک، ماشین، حساب بانکی، سهام و…). اگه نتونه ثابت کنه که مرد پولداره، نمی تونه مهریه ش رو بگیره. این نوع مهریه، مطالبه رو برای زن سخت تر می کنه و مرد رو در قبال نداشتن توانایی مالی، راحت تر می ذاره. خیلی ها برای اینکه خیالشون راحت تر باشه و فشار مالی آنی روی مرد نباشه، این نوع مهریه رو انتخاب می کنن. پس حواستون باشه که موقع عقد، کدوم نوع رو انتخاب می کنید چون حسابی تو آینده تأثیرگذاره.

حق حبس مهریه: تا مهریه رو نگرفتم، خبری از تمکین نیست!

یکی از حقوق خیلی مهم زن در رابطه با مهریه در عقد دائم، حق حبس مهریه است. این حق به زن اجازه میده که تا زمانی که تمام مهریه ش رو دریافت نکرده، از انجام وظایف زناشویی (اصطلاحاً تمکین خاص و عام) خودداری کنه. به زبان ساده تر، زن می تونه بگه: تا مهریه ام رو کامل نگیرم، وارد زندگی مشترک کامل نمیشم.

ماده 1085 قانون مدنی این حق رو به زن داده و میگه: «زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.»

حالا شرایط اعمال حق حبس چیه؟

• اول اینکه، مهریه باید حال باشه. یعنی مدت دار نباشه و زن بتونه همین الان اون رو مطالبه کنه (عندالمطالبه باشه). اگه مهریه مؤجل (مدت دار) باشه، زن دیگه حق حبس نداره.
• نکته مهم دیگه اینه که با وجود اعمال حق حبس، مرد همچنان موظفه نفقه زن رو بپردازه. یعنی حق حبس، باعث نمیشه زن از نفقه محروم بشه.

چه زمانی حق حبس از بین میره؟

• اگه زن به اختیار خودش و بدون اینکه مهریه رو گرفته باشه، با مرد رابطه زناشویی برقرار کنه، حق حبسش ساقط میشه.
• اگه زن بخش قابل توجهی از مهریه رو دریافت کنه، ممکنه دادگاه تشخیص بده که حق حبسش دیگه معنا نداره.

پس اگه قصد دارید از این حق استفاده کنید، حواستون باشه که باید قبل از شروع زندگی مشترک کامل، مهریه تون رو مطالبه کنید و این حق رو اعمال کنید.

مهریه در صورت فسخ ازدواج دائم

ممکنه تو یه ازدواج دائم، به دلایلی عقد فسخ بشه. فسخ با طلاق فرق داره و معمولاً به خاطر عیب و نقص هایی در زن یا مرد اتفاق می افته (مثل جنون، ناتوانی جنسی و…). حالا ببینیم تو این شرایط، تکلیف مهریه چی میشه:

• فسخ قبل از نزدیکی: اگه عقد نکاح قبل از اینکه زن و شوهر با هم رابطه زناشویی داشته باشن، فسخ بشه، زن حق مهریه نداره. یعنی اگه چیزی هم گرفته باشه، باید پس بده. تنها یه استثنا داره: اگه دلیل فسخ، عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشه، زن مستحق نصف مهریه میشه، حتی اگه نزدیکی هم اتفاق نیفتاده باشه. ماده 1101 قانون مدنی همین رو میگه: «هرگاه عقد نکاح به جهتی قبل از نزدیکی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.»
• فسخ بعد از نزدیکی: اگه فسخ نکاح بعد از نزدیکی اتفاق بیفته، زن مستحق تمام مهریه است و فسخ تأثیری روی این حق نداره.

مهریه بعد از فوت زن یا شوهر

زندگی جریان داره و ممکنه یکی از زوجین فوت کنه. تو این حالت، مهریه چه وضعیتی پیدا می کنه؟

• فوت شوهر: اگه مرد فوت کنه، مهریه زن به عنوان دین بر عهده ورثه مرد باقی می مونه و زن می تونه مهریه ش رو از اموال (ترکه) شوهر متوفی مطالبه کنه. این یعنی مهریه، حتی با فوت مرد هم از بین نمیره و جزو بدهی های اون محسوب میشه که باید از دارایی هاش پرداخت بشه.
• فوت زن: اگه زن فوت کنه، مهریه ش جزء ترکه (اموال باقیمانده) اون محسوب میشه و به ورثه زن (پدر و مادر، فرزندان، شوهر و…) منتقل میشه. یعنی ورثه زن می تونن مهریه رو از مرد مطالبه کنن.

یادتون باشه، مهریه حق مالی زنه که حتی با فوت هم از بین نمیره و به ورثه ش منتقل میشه؛ پس در هر صورت این حق محفوظه و باید پرداخت بشه.

برای مطالبه مهریه از ترکه، چه مرد فوت کرده باشه و چه زن، باید مراحل قانونی رو طی کرد و دادخواست مطالبه رو به مراجع قضایی داد.

مراحل مطالبه و اجرای مهریه در عقد دائم: از کجا شروع کنیم؟

رسیدیم به یکی از مهم ترین بخش ها: چطوری مهریه رو مطالبه کنیم و از کجا باید شروع کرد؟ ممکنه یه زمانی لازم بشه مهریه رو بگیرید و باید بدونید که دو مسیر اصلی برای این کار وجود داره: اداره ثبت و دادگاه خانواده.

از طریق اداره ثبت یا دادگاه خانواده؟

برای مطالبه مهریه در ازدواج دائم، دو راه اصلی و قانونی وجود داره که هر کدوم شرایط خاص خودشون رو دارن:

اجرای ثبت

این راه، معمولاً سریع تر و کم دردسرتره، البته اگه سند ازدواجتون رسمی باشه. یعنی اگه عقد توی یه دفترخونه رسمی ثبت شده باشه. مراحلش رو با هم ببینیم:

1. درخواست اجراییه: شما (زن) باید به همون دفترخونه ای که عقدتون رو ثبت کرده، مراجعه کنید و درخواست صدور اجراییه برای مهریه تون رو بدید.
2. ابلاغ به زوج: دفترخونه، درخواست شما رو به شوهرتون ابلاغ می کنه و بهش مهلت میده تا مهریه رو پرداخت کنه.
3. معرفی اموال و توقیف: اگه مرد مهریه رو نپرداخت، شما می تونید اموال و دارایی های مرد رو به اداره ثبت معرفی کنید تا توقیف بشن. این اموال می تونن خونه، ماشین، حساب بانکی، سهام و… باشن، البته به جز مستثنیات دین که جلوتر توضیح میدیم. اگه مرد کارمند دولت باشه، میشه تقاضا کرد که یک سوم حقوقش توقیف بشه و به شما پرداخت بشه تا کل مهریه تسویه بشه.

امروز رویه دادگاه ها اینطوریه که برای مهریه، اول باید از طریق اجرای ثبت اقدام کرد و اگه اونجا به نتیجه نرسیدید (مثلاً مالی پیدا نشد)، اون وقت میتونید به دادگاه مراجعه کنید. این کار به خاطر کم شدن بار پرونده های دادگاه هاست.

دادگاه خانواده

اگه سند ازدواجتون رسمی نیست (مثلاً عقد موقت غیررسمی یا ازدواج دائم که به دلایلی ثبت نشده)، یا اگه از طریق اجرای ثبت نتونستید مهریه رو کامل بگیرید، باید به دادگاه خانواده مراجعه کنید. حتی می تونید همزمان با اقدام ثبتی، دادخواست مطالبه مهریه رو به دادگاه هم بدید.

مراحلش تو دادگاه یه مقدار طولانی تره و شامل موارد زیر میشه:

1. طرح دعوا: با یک وکیل خانواده مشورت کنید و دادخواست مطالبه مهریه رو به دادگاه خانواده ارائه بدید.
2. رسیدگی قضایی: دادگاه، پرونده رو بررسی می کنه، ممکنه شما و شوهرتون رو به جلسه دادرسی دعوت کنه و در نهایت، با توجه به مدارک و شواهد، رأی صادر می کنه.
3. اجرای حکم: بعد از صدور رأی و قطعیت اون، اگه شوهر مهریه رو پرداخت نکرد، می تونید از طریق اجرای احکام دادگاه، برای توقیف اموال یا کسر از حقوقش اقدام کنید.

خلاصه اینکه، بهترین راه برای شروع مطالبه مهریه، همون اجرای ثبته اگه عقدنامه رسمی دارید. اگه اونجا به در بسته خوردید، اونوقت دادگاه خانواده در خدمت شماست.

قانون 110 سکه: قضیه چیه؟

اینجا یه بحث مهم دیگه مطرح میشه که خیلی ها رو گیج می کنه: قانون ۱۱۰ سکه مهریه. خیلی ها فکر می کنن اگه مهریه بالای 110 سکه باشه، بقیه مهریه از بین میره یا قابل مطالبه نیست. اما این یه سوءتفاهمه!

ماده 22 قانون حمایت خانواده سال 1391 تکلیف این موضوع رو روشن کرده. این ماده میگه:

«هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (2) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه بیش از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط با احراز ملائت زوج (یعنی توانایی مالی مرد) قابل پرداخت است.»

یعنی چی؟

• اگه مهریه شما تا 110 سکه (یا معادلش) باشه، مرد موظفه اون رو پرداخت کنه و اگه نده، میشه از طریق قانون حبس و جلب برای اون اقدام کرد (مگر اینکه اعسار خودش رو ثابت کنه و دادگاه قسط بندی کنه).
• اما اگه مهریه شما بیشتر از 110 سکه باشه، برای مازاد بر این 110 سکه، شما (زن) باید ثابت کنید که شوهرتون توانایی مالی (ملائت) پرداخت اون رو داره. اگه نتونید این رو ثابت کنید، نمی تونید برای اون قسمت از مهریه از اهرم حبس استفاده کنید، هرچند که همچنان حق شماست و میشه از راه های دیگه (مثل توقیف اموال در صورت کشف شدن) اون رو مطالبه کرد.

تصور نکنید مهریه های بالای 110 سکه قابل مطالبه نیستن؛ فقط روند اجرای اون ها کمی فرق داره و برای مازاد بر 110 سکه، باید توان مالی مرد ثابت بشه.

پس، مهریه هر چقدر که باشه، حق شماست و از بین نمیره. فقط روش اجرا و قدرت اهرم های قانونی برای مطالبه اش فرق می کنه.

مستثنیات دین: چی رو نمیشه بابت مهریه توقیف کرد؟

حالا که صحبت از توقیف اموال شد، باید بدونیم که همه اموال مرد قابل توقیف نیستن. قانون یه سری از اموال رو به عنوان مستثنیات دین شناسایی کرده که حتی برای پرداخت مهریه هم نمیشه اون ها رو توقیف کرد. چرا؟ چون این اموال برای ادامه زندگی عادی و حداقل کرامت انسانی مرد ضروری هستن.

مستثنیات دین شامل این موارد میشه:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن مرد و خانواده شه. یعنی خونه ای که برای زندگی ضروریه.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای یک زندگی معمولی لازمه (مثل یخچال، تلویزیون، وسایل آشپزخانه و…).
• ابزار و وسایل کار و کسب مرد که برای امرار معاشش ضروریه (مثلاً اگه راننده تاکسیه، خود تاکسی).
• مقدار مشخصی از وجه نقد که برای گذران زندگی مرد و خانواده ش لازمه.
• نیمی از حقوق یا مستمری مرد (در صورتی که مرد حقوق بگیر باشه، فقط نیمی از حقوقش قابل توقیفه).
• تجهیزات درمانی و بهداشتی و وسایل کمک تنفسی و شنوایی و… در صورت لزوم.

این ها اموالی هستن که قانون حتی در صورت داشتن بدهی (مثل مهریه) هم اجازه توقیفشون رو نمیده تا مرد بتونه حداقل های زندگی خودش و خانواده ش رو تأمین کنه. این قانون یه جورایی تعادل رو بین حقوق زن (برای مطالبه مهریه) و حقوق مرد (برای ادامه زندگی) برقرار می کنه.

نتیجه گیری: مهریه، یه پشتوانه نه یه چماق!

تا اینجا با هم گشتی تو دنیای مهریه در عقد دائم زدیم و دیدیم که این حق مالی چقدر ابعاد مختلف و پیچیده ای داره. مهریه نه فقط یه رسم و رسومه، بلکه یه حق قانونی و شرعی برای زن به حساب میاد که می تونه در طول زندگی مشترک و حتی بعد از اون، پشتوانه ای برای آرامش و امنیت مالیش باشه. فهمیدن تفاوت بین مهرالمسمی، مهرالمثل و مهرالمتعه، دونستن اینکه مهریه عندالمطالبه است یا عندالاستطاعه، آگاهی از حق حبس و قوانین 110 سکه و مستثنیات دین، همگی برای یه زندگی آگاهانه و به دور از دردسرهای حقوقی خیلی مهمن.

یادمون باشه، مهریه قرار نیست ابزاری برای فشار، تهدید یا معامله باشه. هدف اصلیش، ایجاد یک پشتوانه مالی برای زن و نشانه ای از تعهد مرد به زندگی مشترکه. تو جامعه امروز که تغییرات اقتصادی و اجتماعی خیلی زیاد شده، آگاهی از این حقوق و تکالیف، از نون شب هم واجب تره. پس قبل از هر تصمیمی، چه در شروع زندگی و چه در میانه راه، حتماً با افراد متخصص و وکلای خانواده مشورت کنید تا بتونید بهترین تصمیم رو بگیرید و از حقوق خودتون با خبر باشید. هر پرونده و هر زندگی مشترکی شرایط خاص خودش رو داره و یه مشاور خوب میتونه راهنمای مطمئن شما تو این مسیر باشه. این آگاهی بهتون کمک می کنه تا با چشم باز قدم بردارید و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کنید.