تهران چگونه پایتخت شد؟/ ماجرای قنات مهرگرد و فتح تهران

تهران قریه عزیز و دردانه ای بود. با اینکه طبق روال تاریخ پایتخت ها معمولاً از میان شهرهای پرآب انتخاب می شد اما تهران بااینکه شهری فقیر از منابع آبی بود ولی در میان حاکمان و شاهان ایرانی طرفدار داشت. سیرتی قزوینی از شاعران عصر صفویه که در دربار اکبرشاه در هند زندگی می کرد به تهران علاقه زیادی داشت. او دریکی از شعرهایش درباره تهران این گونه می سراید: شد سال ها که رفتن تهرانم آرزوست/ دیدن دوستان و عزیزانم آرزوست.

طبق روایت هایی که در کتب تاریخی نقل شده است کریم خان زند نیز به تهران به عنوان پایتخت فکر کرده بود. در تمام دوران صفویه و دوران بعد تمام پادشاهان و حکومت ها به تهران علاقه خاصی داشتند و این علاقه را به شیوه های مختلف نشان دادند و یادگارهایی از خود به جا گذاشته اند.

فاطمه خدادادی، معمارو مدرس دانشگاه، در بیستمین نشست مرکز تهران پژوهی همشهری که با موضوع معماری تهران از صفویه تاکنون برگزار شد، درباره اینکه تهران چگونه به عنوان پایتخت انتخاب شد گفت: «همه پایتخت ها و شهرهای بزرگ به واسطه رودها و آب هایی که در اطراف خود داشتند شکل گرفته و توسعه یافتند. ولی تهران برعکس آن هاست. زمانی که تهران پایتخت شد 600 قنات داشت و آب تهران را این قنات ها تامین می کرد. حالا اینکه بعد از قزوین، ساری و اصفهان تهران پایتخت شد شاید به خاطر دسترسی خوبی که به شهرهای دیگر داشت و امنیت آن بود. تامین آب در تهران آن قدر اهمیت داشت که معماری خانه ها نیز بر اساس آن شکل می گرفت.»

خدادادی به ماجرای فتح تهران توسط آقا محمدخان قاجار و بستن آب قنات اشاره کرد و گفت: «آقا محمدخان برای فتح تهران از آب قنات تهران کمک گرفت. مهرگرد، همان قناتی است که او برای فتح قلعه تهران از مجرای آن استفاده کرد. آقا محمدخان در نخستین حمله به تهران شکست خورد و راهی جز گذر از دروازه شهر برایش باقی نمانده بود؛ اما در لشکرکشی دوم، وقتی به تهران رسید، نیمه شب آب قنات را بست و سربازان را به تونل های مهرگرد فرستاد و اینگونه بود که مسیله آب و مسیر قنات هایی که در تهران بود باعث شد که یک شهر فتح و به پایتخت تبدیل شود.»

قنات مهرگرد محله سنگلج

233233