تفاوت اسانس های طبیعی و سنتزی؛ کدام گزینه بهتر است؟

اسانس ها عصاره های غلیظ و معطر گیاهان قرن هاست که به دلیل رایحه دلپذیر و خواص بالقوه درمانی مورد استفاده قرار می گیرند. این ترکیبات پیچیده شیمیایی که به روش های مختلفی از گیاهان استخراج می شوند اساس صنایع عطرسازی آرایشی و بهداشتی غذایی و دارویی را تشکیل می دهند. اما در کنار اسانس های طبیعی که مستقیماً از منابع گیاهی به دست می آیند اسانس های سنتزی نیز در آزمایشگاه ها تولید می شوند.

پرسش کلیدی این است که کدام یک از این دو گزینه بهتر است؟ پاسخ کوتاه و قاطع این است : هیچ کدام لزوماً “بهتر” نیستند. انتخاب بین اسانس طبیعی و سنتزی کاملاً به کاربرد مورد نظر ملاحظات اقتصادی اخلاقی و فنی بستگی دارد.

در این مقاله به بررسی دقیق و تخصصی تفاوت های اساسی بین این دو نوع اسانس اصول عملکرد کاربردها استانداردها چالش ها و نکات بهینه سازی می پردازیم تا درک جامعی از این ترکیبات ارزشمند و انتخاب آگاهانه بین آن ها ارائه دهیم. همچنین با استفاده از لینک زیر میتوانید انواع اسانس و مواد شیمیایی و روغن‌های طبیعی را خریداری کنید.

دکاموند شیمی

تعریف و عملکرد فنی اسانس های طبیعی و سنتزی

اسانس ها به طور کلی مخلوط های پیچیده ای از ترکیبات فرار و معطر هستند که از گیاهان استخراج می شوند. عملکرد اصلی آن ها در گیاه جذب حشرات گرده افشان دفع آفات و بیماری ها و همچنین محافظت در برابر شرایط محیطی نامساعد است. از نظر فنی اسانس ها از طریق فرآیندهای مختلفی مانند تقطیر با بخار آب پرس سرد استخراج با حلال و استخراج با دی اکسید کربن فوق بحرانی از بخش های مختلف گیاه (گل برگ ریشه پوست و غیره) به دست می آیند. این فرآیندها ترکیبات معطر و فرار گیاه را جدا کرده و به شکل مایعی غلیظ و معطر متمرکز می کنند. ترکیبات اصلی اسانس های طبیعی شامل ترپن ها ترپنوئیدها ترکیبات فنلی آلدئیدها کتون ها و استرها هستند که هر کدام خواص شیمیایی و فیزیکی منحصر به فردی دارند و در رایحه و خواص اسانس نقش ایفا می کنند. پیچیدگی اسانس های طبیعی در این است که آن ها مخلوطی از صدها ترکیب مختلف هستند که در نسبت های متغیر بسته به گونه گیاه شرایط رشد زمان برداشت و روش استخراج حضور دارند. این تنوع ترکیبی است که به اسانس های طبیعی رایحه و خواص درمانی منحصربه فردی می بخشد که اغلب به اثر هم افزایی یا “اثر آنتوراژ” بین ترکیبات مختلف نسبت داده می شود.

در مقابل اسانس های سنتزی به ترکیبات معطر و طعم دهنده ای اطلاق می شود که در آزمایشگاه و از طریق سنتز شیمیایی تولید می شوند. هدف از تولید اسانس های سنتزی تقلید رایحه و طعم اسانس های طبیعی و یا ایجاد رایحه ها و طعم های جدید است. اسانس های سنتزی معمولاً از ترکیبات شیمیایی خالص یا مخلوط های ساده ای از چند ترکیب تشکیل شده اند که به طور هدفمند برای ایجاد رایحه یا طعم مشخصی فرموله می شوند. اصول کارکرد اسانس های سنتزی بر اساس دانش شیمی آلی و مهندسی شیمی استوار است. شیمیدانان با استفاده از واکنش های شیمیایی مختلف مولکول های معطر مورد نظر را از مواد اولیه پتروشیمیایی یا منابع دیگر سنتز می کنند. این فرآیندها شامل مراحل مختلفی مانند واکنش های استریفیکاسیون اکسیداسیون ردوکسیون سیکلیزاسیون و غیره است که با دقت کنترل می شوند تا محصول نهایی با خلوص و کیفیت مورد نظر به دست آید. یکی از مزایای اصلی اسانس های سنتزی قابلیت تولید انبوه قیمت پایین تر و ثبات کیفیت در مقایسه با اسانس های طبیعی است. همچنین اسانس های سنتزی می توانند جایگزین مناسبی برای اسانس های طبیعی کمیاب گران قیمت یا غیرقابل دسترس باشند.

اجزای اصلی و اصول کارکرد اسانس های طبیعی و سنتزی

همانطور که اشاره شد اسانس های طبیعی و سنتزی از نظر ترکیبات تشکیل دهنده و اصول کارکرد تفاوت های اساسی دارند.

اسانس های طبیعی :

• اجزای اصلی :
• ترپن ها و ترپنوئیدها : این دسته از ترکیبات فراوان ترین و مهم ترین اجزای اسانس های طبیعی هستند و مسئول بسیاری از رایحه ها و خواص درمانی آن ها می باشند. ترپن ها هیدروکربن هایی هستند که از واحدهای ایزوپرن تشکیل شده اند در حالی که ترپنوئیدها مشتقات اکسیژن دار ترپن ها هستند. نمونه های مهم شامل لیمونن (در مرکبات) پینن (در درختان کاج) لینالول (در اسطوخودوس) و سیترونلال (در سیترونلا) هستند. اصول کارکرد ترپن ها و ترپنوئیدها در ایجاد رایحه و خواص درمانی به دلیل تعامل آن ها با گیرنده های بویایی در سیستم بویایی و همچنین اثرات فارماکولوژیک آن ها در بدن است. به عنوان مثال لیمونن به دلیل خواص ضد اضطراب و ضد افسردگی شناخته شده است در حالی که لینالول اثر آرام بخش و ضد التهابی دارد.
• ترکیبات فنلی : این ترکیبات مانند اوژنول (در میخک) و تیمول (در آویشن) دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی قوی هستند. اصول کارکرد ترکیبات فنلی به دلیل ساختار شیمیایی خاص آن ها است که به آن ها اجازه می دهد رادیکال های آزاد را خنثی کنند و به دیواره سلولی میکروارگانیسم ها آسیب برسانند.
• آلدئیدها کتون ها و استرها : این دسته ها از ترکیبات نقش مهمی در ایجاد رایحه های مختلف در اسانس ها دارند. به عنوان مثال سینامالدئید (در دارچین) رایحه گرم و تند دارچین را ایجاد می کند در حالی که استات لینالیل (در اسطوخودوس) رایحه لطیف و گلی اسطوخودوس را به وجود می آورد. اصول کارکرد این ترکیبات به دلیل گروه های عاملی خاص آن ها است که با گیرنده های بویایی به شکل متفاوتی تعامل می کنند و رایحه های مختلفی را ایجاد می نمایند.
• اصول کارکرد کلی : عملکرد اسانس های طبیعی به مجموعه پیچیده ای از اثرات ترکیبات مختلف و هم افزایی بین آن ها بستگی دارد. به عبارت دیگر اثرات اسانس طبیعی فقط به دلیل وجود یک ترکیب خاص نیست بلکه حاصل تعاملات پیچیده بین صدها ترکیب مختلف است. این “اثر آنتوراژ” به این معنی است که اسانس طبیعی به عنوان یک کل خواص درمانی و رایحه ای متفاوت و اغلب قوی تر از مجموع خواص ترکیبات جداگانه خود دارد.

اسانس های سنتزی :

• اجزای اصلی :
• ترکیبات شیمیایی خالص : اسانس های سنتزی معمولاً از یک یا چند ترکیب شیمیایی خالص تشکیل شده اند که به طور خاص برای ایجاد رایحه یا طعم مورد نظر سنتز شده اند. به عنوان مثال اسانس سنتزی وانیلین فقط از مولکول وانیلین خالص تشکیل شده است که رایحه وانیل را ایجاد می کند.
• مخلوط های ساده : برخی از اسانس های سنتزی ممکن است مخلوط های ساده ای از چند ترکیب شیمیایی باشند که برای تقلید رایحه پیچیده تر اسانس طبیعی فرموله شده اند. با این حال حتی در این موارد تعداد ترکیبات بسیار کمتر از اسانس های طبیعی است.
• اصول کارکرد کلی : عملکرد اسانس های سنتزی به ویژگی های ترکیب شیمیایی اصلی آن ها بستگی دارد. به عبارت دیگر رایحه و طعم اسانس سنتزی مستقیماً به ساختار و خواص شیمیایی مولکول سنتز شده مرتبط است. در حالی که اسانس های سنتزی می توانند رایحه و طعم مشابهی با اسانس های طبیعی ایجاد کنند آن ها فاقد پیچیدگی ترکیبی و “اثر آنتوراژ” اسانس های طبیعی هستند. این بدان معناست که اسانس های سنتزی ممکن است از نظر خواص درمانی و تجربه بویایی پیچیده به اندازه اسانس های طبیعی مؤثر نباشند.

کاربردهای صنعتی و مثال هایی از صنایع مختلف

اسانس های طبیعی و سنتزی در صنایع مختلف کاربردهای گسترده ای دارند اما هر کدام به دلیل ویژگی های خاص خود در بخش های متفاوتی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

اسانس های طبیعی :

• صنایع آرایشی و بهداشتی و عطرسازی : اسانس های طبیعی به دلیل رایحه های پیچیده و خواص بالقوه درمانی به طور گسترده در تولید عطرها ادکلن ها محصولات مراقبت از پوست و مو صابون ها لوسیون ها و محصولات آرایشی استفاده می شوند. رایحه های طبیعی حس لوکس بودن و طبیعی بودن را به محصولات می بخشند و خواص درمانی آن ها می تواند به بهبود سلامت پوست و مو کمک کند. مثال ها شامل استفاده از اسانس اسطوخودوس در محصولات آرام بخش و خواب آور اسانس درخت چای در محصولات ضد آکنه و اسانس گل رز در محصولات ضد پیری پوست است.
• صنایع غذایی و نوشیدنی : اسانس های طبیعی به عنوان طعم دهنده طبیعی در انواع مواد غذایی نوشیدنی ها شیرینی ها آدامس ها و محصولات لبنی استفاده می شوند. آن ها طعم و عطر طبیعی و دلپذیری به محصولات می بخشند و جایگزین مناسبی برای طعم دهنده های مصنوعی محسوب می شوند. مثال ها شامل استفاده از اسانس نعناع فلفلی در آدامس ها و نوشیدنی ها اسانس لیمو در محصولات نانوایی و اسانس دارچین در دسرها است.
• صنایع دارویی و آروماتراپی : اسانس های طبیعی به دلیل خواص بالقوه درمانی (مانند ضد میکروبی ضد التهابی ضد درد آرام بخش ضد افسردگی و غیره) در داروهای گیاهی محصولات آروماتراپی و مکمل های غذایی استفاده می شوند. آروماتراپی شاخه ای از طب جایگزین است که از اسانس های طبیعی برای بهبود سلامت جسمی و روانی استفاده می کند. مثال ها شامل استفاده از اسانس اکالیپتوس برای رفع احتقان بینی اسانس زنجبیل برای کاهش تهوع و اسانس بابونه برای بهبود خواب است.
• صنایع شوینده و پاک کننده : اسانس های طبیعی به عنوان رایحه دهنده و ضد میکروب طبیعی در شوینده ها پاک کننده ها خوشبوکننده های هوا و محصولات ضدعفونی کننده استفاده می شوند. رایحه های طبیعی حس تازگی و تمیزی را به محصولات می بخشند و خواص ضد میکروبی آن ها می تواند به بهبود اثربخشی پاک کننده ها کمک کند. مثال ها شامل استفاده از اسانس لیمو و اسانس پرتقال در پاک کننده های چند منظوره و اسانس لاوندر در نرم کننده های لباس است.

اسانس های سنتزی :

• صنایع عطرسازی و آرایشی و بهداشتی (بازار انبوه) : اسانس های سنتزی به دلیل قیمت پایین تر ثبات کیفیت و قابلیت تولید انبوه به طور گسترده در تولید عطرهای ارزان قیمت محصولات مراقبت شخصی بازار انبوه صابون ها و شامپوهای اقتصادی استفاده می شوند. آن ها به تولیدکنندگان اجازه می دهند محصولات معطر را با هزینه کمتری تولید کنند و به بازار گسترده تری عرضه نمایند.
• صنایع غذایی و نوشیدنی (بازار انبوه) : اسانس های سنتزی به عنوان طعم دهنده مصنوعی در مواد غذایی فرآوری شده نوشیدنی های گازدار شیرینی جات ارزان قیمت و محصولات غذایی آماده مصرف استفاده می شوند. آن ها طعم و عطر مشابهی با اسانس های طبیعی ایجاد می کنند اما با هزینه بسیار کمتر.
• صنایع شوینده و پاک کننده (بازار انبوه) : اسانس های سنتزی به عنوان رایحه دهنده ارزان قیمت در شوینده های لباسشویی مایع ظرفشویی پاک کننده های سطوح و خوشبوکننده های هوای اقتصادی استفاده می شوند. هدف اصلی در این کاربردها ایجاد رایحه مطبوع با کمترین هزینه ممکن است.
• صنایع پلاستیک رنگ و رزین : برخی از ترکیبات معطر سنتزی به عنوان عامل معطرکننده در پلاستیک ها رنگ ها رزین ها و سایر مواد صنعتی استفاده می شوند تا بوی نامطبوع این مواد را پوشانده و یا رایحه دلپذیری به آن ها ببخشند.

بررسی استانداردهای بین المللی و فناوری های پیشرفته مرتبط

صنعت اسانس چه طبیعی و چه سنتزی تحت تأثیر استانداردهای بین المللی و فناوری های پیشرفته قرار دارد که کیفیت ایمنی و پایداری این محصولات را تضمین می کنند.

استانداردهای بین المللی :

• سازمان بین المللی استانداردسازی (ISO) : ISO استانداردهای متعددی را برای اسانس های طبیعی و ترکیبات معطر منتشر کرده است که شامل مشخصات فنی روش های آزمون روش های نمونه برداری و الزامات بسته بندی و برچسب گذاری می شود. این استانداردها به تضمین کیفیت خلوص و اصالت اسانس های طبیعی کمک می کنند و تجارت بین المللی آن ها را تسهیل می نمایند. به عنوان مثال استاندارد ISO ۹۲۳۵ به تعریف اسانس های طبیعی و روش های تعیین منشاء گیاهی آن ها می پردازد.
• انجمن بین المللی عطر (IFRA) : IFRA یک سازمان خودتنظیم گر در صنعت عطر است که استانداردهای ایمنی را برای استفاده از مواد معطر از جمله اسانس های طبیعی و سنتزی در محصولات عطر و آرایشی و بهداشتی تدوین می کند. استانداردهای IFRA بر اساس ارزیابی های علمی ریسک و تحقیقات سم شناسی تدوین شده اند و هدف آن ها حفاظت از سلامت مصرف کنندگان در برابر اثرات نامطلوب احتمالی مواد معطر است. این استانداردها شامل محدودیت های مصرف ممنوعیت های استفاده و الزامات برچسب گذاری برای مواد معطر خاص هستند.

فناوری های پیشرفته :

• استخراج فوق بحرانی (SFE) با دی اکسید کربن (CO۲) : این روش استخراج پیشرفته از دی اکسید کربن در حالت فوق بحرانی به عنوان حلال استفاده می کند. SFE-CO۲ نسبت به روش های سنتی استخراج با حلال کارآمدتر سریع تر پاک تر و ایمن تر است. این روش اسانس های با کیفیت بالاتر و خلوص بیشتر تولید می کند و از تخریب ترکیبات حساس به حرارت جلوگیری می نماید.
• کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (GC-MS) : GC-MS یک تکنیک تحلیلی قدرتمند است که برای شناسایی و تعیین کمیت ترکیبات شیمیایی در اسانس ها استفاده می شود. این روش پروفایل ترکیبی دقیق اسانس را ارائه می دهد و به ارزیابی کیفیت اصالت و خلوص آن کمک می کند. GC-MS در کنترل کیفیت تقلب یابی و تحقیقات اسانس ها کاربرد گسترده ای دارد.
• بیوسنتز و مهندسی متابولیک : فناوری های بیوسنتز و مهندسی متابولیک امکان تولید ترکیبات معطر سنتزی از طریق میکروارگانیسم ها (مانند باکتری ها و مخمرها) را فراهم می کنند. این روش ها پایدارتر و سازگارتر با محیط زیست از سنتز شیمیایی سنتی هستند و می توانند ترکیبات معطر پیچیده تر و طبیعی تر را تولید نمایند.
• حسگرهای بویایی الکترونیکی (E-noses) : E-noses دستگاه های پیشرفته ای هستند که قادر به تشخیص و تمایز رایحه ها هستند. این دستگاه ها می توانند برای کنترل کیفیت سریع و غیرمخرب اسانس ها تشخیص تقلب و طبقه بندی اسانس ها بر اساس منشاء و کیفیت استفاده شوند.

چالش ها و محدودیت های فنی

هر دو نوع اسانس طبیعی و سنتزی با چالش ها و محدودیت های فنی خاص خود مواجه هستند.

چالش ها و محدودیت های اسانس های طبیعی :

• تغییرپذیری ترکیبی : ترکیب شیمیایی اسانس های طبیعی به شدت تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند گونه گیاه شرایط آب و هوایی خاک زمان برداشت روش استخراج و شرایط نگهداری قرار دارد. این تغییرپذیری می تواند منجر به ناپایداری کیفیت رایحه و خواص درمانی اسانس های طبیعی شود.
• پایداری و منابع محدود : تولید اسانس های طبیعی به منابع گیاهی وابسته است که ممکن است محدود فصلی و تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی باشند. برخی از گیاهان اسانس دار مانند چوب صندل و گل رز به دلیل برداشت بی رویه در معرض خطر انقراض قرار دارند.
• هزینه بالا : فرآیند استخراج اسانس های طبیعی به ویژه روش های پیشرفته مانند SFE-CO۲ می تواند هزینه بر باشد. همچنین بازده استخراج اسانس از گیاهان معمولاً پایین است که این امر نیز به افزایش قیمت نهایی اسانس های طبیعی منجر می شود.
• مشکلات کیفی و تقلب : به دلیل تقاضای بالا و قیمت بالای اسانس های طبیعی تقلب و افزودن مواد ارزان قیمت به آن ها یک مشکل جدی در بازار است. تشخیص اسانس های طبیعی اصیل از اسانس های تقلبی نیاز به روش های تحلیلی پیشرفته دارد.
• مسائل آلرژی زایی و ایمنی : برخی از ترکیبات موجود در اسانس های طبیعی می توانند آلرژی زا باشند یا در صورت استفاده نادرست سمی باشند. استفاده ایمن از اسانس های طبیعی نیاز به دانش و احتیاط دارد.

چالش ها و محدودیت های اسانس های سنتزی :

• پیچیدگی کمتر و فقدان “اثر آنتوراژ“ : اسانس های سنتزی معمولاً فاقد پیچیدگی ترکیبی اسانس های طبیعی هستند و نمی توانند به طور کامل “اثر آنتوراژ” آن ها را تقلید کنند. این امر می تواند منجر به تفاوت در رایحه خواص درمانی و تجربه بویایی بین اسانس های طبیعی و سنتزی شود.
• تصور مصرف کننده و “طبیعی نبودن“ : بسیاری از مصرف کنندگان اسانس های سنتزی را “مصنوعی” و “غیرطبیعی” می دانند و ترجیح می دهند از محصولات حاوی اسانس های طبیعی استفاده کنند. این تصور می تواند پذیرش بازار اسانس های سنتزی را محدود کند.
• نگرانی های زیست محیطی : تولید برخی از اسانس های سنتزی ممکن است شامل استفاده از مواد اولیه پتروشیمیایی و حلال های شیمیایی سمی باشد و منجر به تولید پسماندهای خطرناک شود.
• محدودیت در تنوع رایحه : سنتز برخی از ترکیبات معطر پیچیده و نادر در اسانس های طبیعی از نظر فنی دشوار و پرهزینه است. این امر می تواند تنوع رایحه های سنتزی را محدود کند.
• مسائل ایمنی و سم شناسی : برخی از ترکیبات سنتزی ممکن است اثرات سمی یا آلرژی زا داشته باشند که نیاز به ارزیابی دقیق ایمنی و رعایت استانداردهای ایمنی در تولید و مصرف آن ها دارد.

نکات کلیدی برای بهینه سازی و بهبود عملکرد

برای بهینه سازی و بهبود عملکرد اسانس های طبیعی و سنتزی می توان به نکات کلیدی زیر توجه کرد :

بهینه سازی و بهبود عملکرد اسانس های طبیعی :

• بهبود روش های استخراج : استفاده از روش های استخراج پیشرفته و کارآمدتر مانند SFE-CO۲ استخراج با امواج فراصوت و استخراج با مایکروویو می تواند بازده استخراج را افزایش داده کیفیت اسانس را بهبود بخشیده و مصرف حلال های سمی را کاهش دهد.
• بهینه سازی شرایط کشت گیاهان : انتخاب گونه های گیاهی مناسب بهبود شرایط خاک و آبیاری استفاده از کودهای ارگانیک و روش های کشاورزی پایدار می تواند کیفیت و کمیت اسانس تولید شده در گیاهان را افزایش دهد.
• استانداردسازی و کنترل کیفیت : اعمال استانداردهای سختگیرانه کنترل کیفیت در تمام مراحل تولید از کشت گیاه تا بسته بندی اسانس می تواند ثبات کیفیت و اصالت اسانس های طبیعی را تضمین کند. استفاده از تکنیک های تحلیلی پیشرفته مانند GC-MS برای پروفایل نگاری ترکیبی و تشخیص تقلب ضروری است.
• توسعه روش های پایدار تولید : ترویج کشاورزی ارگانیک کشت گیاهان بومی و حفاظت از منابع طبیعی می تواند به پایداری تولید اسانس های طبیعی کمک کند. استفاده از روش های بازیافت و کاهش پسماند در فرآیند استخراج نیز حائز اهمیت است.
• تحقیق و توسعه : ادامه تحقیقات علمی در زمینه شیمی فارماکولوژی و کاربردهای اسانس های طبیعی می تواند به درک بهتر خواص آن ها شناسایی ترکیبات جدید و توسعه کاربردهای نوآورانه منجر شود.

بهینه سازی و بهبود عملکرد اسانس های سنتزی :

• توسعه روش های سنتز سبز : استفاده از روش های سنتز شیمیایی پایدار و سازگار با محیط زیست مانند سنتز کاتالیزوری سنتز زیست کاتالیزوری و سنتز در حلال های سبز می تواند اثرات زیست محیطی تولید اسانس های سنتزی را کاهش دهد.
• افزایش پیچیدگی و “طبیعی تر کردن” اسانس های سنتزی : تلاش برای سنتز مخلوط های پیچیده تر از ترکیبات معطر که شباهت بیشتری به اسانس های طبیعی داشته باشند می تواند کیفیت رایحه و تجربه بویایی اسانس های سنتزی را بهبود بخشد. استفاده از ترکیبات سنتزی مشتق شده از منابع طبیعی (مانند ترپن های مشتق از روغن کاج) نیز می تواند به “طبیعی تر” جلوه دادن اسانس های سنتزی کمک کند.
• بهبود ایمنی و کاهش آلرژی زایی : انتخاب مسیرهای سنتز ایمن تر و حذف یا کاهش ترکیبات آلرژی زا در اسانس های سنتزی می تواند ایمنی و پذیرش مصرف کننده آن ها را افزایش دهد.
• ارتباط با مصرف کنندگان و شفاف سازی : ارائه اطلاعات شفاف و دقیق به مصرف کنندگان در مورد ماهیت مزایا و محدودیت های اسانس های سنتزی می تواند به افزایش آگاهی و پذیرش آن ها کمک کند. تاکید بر مزایای اسانس های سنتزی مانند ثبات کیفیت قیمت پایین تر و پایداری می تواند دیدگاه مصرف کنندگان را تغییر دهد.
• تحقیق و توسعه : سرمایه گذاری در تحقیقات علمی در زمینه شیمی سنتز مهندسی متابولیک و علوم حسی می تواند به توسعه اسانس های سنتزی جدید بهبود روش های تولید و افزایش کاربردهای آن ها منجر شود.

نتیجه گیری علمی و تخصصی

در نهایت انتخاب بین اسانس های طبیعی و سنتزی یک تصمیم پیچیده است که به کاربرد مورد نظر ملاحظات اقتصادی اخلاقی و فنی بستگی دارد. اسانس های طبیعی با رایحه های پیچیده و خواص بالقوه درمانی خود در صنایع عطرسازی لوکس آروماتراپی و محصولات طبیعی جایگاه ویژه ای دارند. با این حال تغییرپذیری کیفی قیمت بالا و مسائل پایداری از محدودیت های آن ها هستند. اسانس های سنتزی با قیمت پایین تر ثبات کیفیت و قابلیت تولید انبوه در صنایع بازار انبوه عطر آرایشی و بهداشتی غذایی و شوینده کاربرد گسترده ای دارند. در حالی که فاقد پیچیدگی اسانس های طبیعی هستند پیشرفت های فناوری در سنتز شیمیایی و بیوسنتز امکان تولید اسانس های سنتزی با کیفیت و پایداری بهبود یافته را فراهم کرده است.

در آینده انتظار می رود که خطوط تمایز بین اسانس های طبیعی و سنتزی بیشتر محو شود. توسعه روش های سنتز زیستی و مهندسی متابولیک می تواند منجر به تولید ترکیبات معطر “طبیعی تر” در آزمایشگاه شود. همچنین بهبود روش های استخراج و فرآوری اسانس های طبیعی می تواند کیفیت و پایداری آن ها را افزایش دهد. انتخاب نهایی بین این دو نوع اسانس همچنان به ارزیابی دقیق مزایا و معایب هر کدام و تطابق آن ها با نیازها و ارزش های خاص مصرف کنندگان و تولیدکنندگان بستگی خواهد داشت. شفافیت اطلاعات دقیق و آگاهی مصرف کننده نقش کلیدی در این انتخاب آگاهانه ایفا خواهند کرد.

پرسش و پاسخ

پرسش ۱ : آیا اسانس های طبیعی همیشه ایمن تر از اسانس های سنتزی هستند؟

پاسخ : خیر این یک تصور غلط است. “طبیعی بودن” لزوماً به معنای “ایمن بودن” نیست. اسانس های طبیعی حاوی مخلوط های پیچیده ای از ترکیبات شیمیایی هستند که برخی از آن ها می توانند آلرژی زا سمی یا تحریک کننده باشند به ویژه اگر به درستی استفاده نشوند. به عنوان مثال اسانس های مرکبات حاوی فوروکومارین ها هستند که می توانند پوست را به نور حساس کنند. از طرف دیگر بسیاری از اسانس های سنتزی به طور دقیق از نظر ایمنی آزمایش شده اند و در صورت استفاده طبق دستورالعمل ایمن هستند. مهم ترین عامل در ایمنی اسانس ها نه منشاء طبیعی یا سنتزی بودن آن ها بلکه کیفیت خلوص نحوه استفاده و غلظت آن ها است. همواره باید دستورالعمل های استفاده از اسانس ها را به دقت مطالعه کرده و از مصرف بیش از حد یا استفاده نادرست از آن ها خودداری کرد. در صورت داشتن حساسیت یا بیماری خاص قبل از استفاده از هر نوع اسانس با پزشک یا متخصص آروماتراپی مشورت کنید.

پرسش ۲ : آیا اسانس های سنتزی همیشه ارزان تر از اسانس های طبیعی هستند؟

پاسخ : به طور کلی بله. اسانس های سنتزی معمولاً ارزان تر از اسانس های طبیعی هستند به ویژه برای رایحه هایی که استخراج آن ها از گیاهان دشوار پرهزینه یا بازده پایینی دارد (مانند گل رز یاس و چوب صندل). سنتز شیمیایی امکان تولید انبوه ترکیبات معطر را با هزینه کمتر و سرعت بیشتر فراهم می کند. با این حال برخی از اسانس های سنتزی پیچیده و نادر ممکن است به دلیل فرآیند سنتز دشوار یا مواد اولیه گران قیمت گران تر از اسانس های طبیعی رایج باشند. همچنین قیمت اسانس های طبیعی تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند فصل برداشت شرایط آب و هوایی و تقاضای بازار می تواند متغیر باشد. در نهایت مقایسه قیمت اسانس های طبیعی و سنتزی باید به صورت مورد به مورد و با در نظر گرفتن کیفیت و خلوص هر دو نوع اسانس انجام شود.

پرسش ۳ : آیا اسانس های سنتزی می توانند به طور کامل خواص اسانس های طبیعی را تقلید کنند؟

پاسخ : از نظر رایحه و طعم تا حدی بله. اسانس های سنتزی می توانند رایحه و طعم مشابهی با اسانس های طبیعی ایجاد کنند زیرا آن ها اغلب از ترکیبات شیمیایی مشابه تشکیل شده اند. صنعت عطرسازی و طعم دهی از اسانس های سنتزی به طور گسترده برای تقلید رایحه ها و طعم های طبیعی استفاده می کند. با این حال از نظر خواص درمانی و “اثر آنتوراژ” خیر. اسانس های سنتزی فاقد پیچیدگی ترکیبی اسانس های طبیعی هستند و نمی توانند به طور کامل “اثر آنتوراژ” آن ها را تقلید کنند. این بدان معناست که اسانس های سنتزی ممکن است از نظر اثرات درمانی آروماتراپی و تجربه بویایی پیچیده به اندازه اسانس های طبیعی مؤثر نباشند. تحقیقات نشان داده است که اثرات درمانی اسانس های طبیعی اغلب به هم افزایی بین ترکیبات مختلف آن ها بستگی دارد که تقلید آن با اسانس های سنتزی دشوار است. بنابراین اگر هدف اصلی استفاده از اسانس خواص درمانی و آروماتراپی باشد اسانس های طبیعی گزینه مناسب تری هستند. اما اگر هدف فقط رایحه و طعم باشد اسانس های سنتزی می توانند جایگزین مقرون به صرفه تر و پایدارتر باشند.