احیای قلبی با دستگاه الکتروشوک

احیای قلبی با دستگاه الکتروشوک، یک روش ضروری و حیاتی برای بازگرداندن ضربان طبیعی قلب در زمان ایست قلبی ناگهانی است. این فرآیند با استفاده از شوک الکتریکی کنترل‌شده، به قلب کمک می‌کند تا ریتم خود را از سر گیرد و می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.

ایست قلبی ناگهانی یکی از فوریت‌های پزشکی است که هر لحظه می‌تواند برای هر کسی رخ دهد. در چنین شرایطی، هر ثانیه برای نجات جان بیمار اهمیت دارد. دستگاه الکتروشوک، که گاهی با نام دفیبریلاتور نیز شناخته می‌شود، ابزاری کلیدی در این فرآیند حیاتی است. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، به بررسی ابعاد مختلف احیای قلبی با دستگاه الکتروشوک می‌پردازد؛ از تعریف ایست قلبی و نحوه عملکرد دستگاه تا مراحل گام‌به‌گام استفاده از آن و نکات مهمی که هر فردی باید بداند.

ایست قلبی ناگهانی چیست و چرا الکتروشوک راه نجات است؟

ایست قلبی ناگهانی (Sudden Cardiac Arrest – SCA) وضعیتی اضطراری است که در آن قلب به طور ناگهانی از پمپاژ خون به مغز و سایر اندام‌های حیاتی بازمی‌ایستد. این اتفاق اغلب به دلیل اختلال در فعالیت الکتریکی قلب رخ می‌دهد، نه به دلیل انسداد عروق خونی مانند سکته قلبی. در ایست قلبی، ریتم طبیعی قلب به هم می‌ریزد و به جای پمپاژ منظم، قلب شروع به لرزش بی‌نظم و ناکارآمد می‌کند. این ریتم‌های غیرطبیعی، به ویژه فیبریلاسیون بطنی (Ventricular Fibrillation – VF) و تاکیکاردی بطنی بدون نبض (Pulseless Ventricular Tachycardia – VT)، ریتم‌های اصلی قابل شوک هستند که با استفاده از دستگاه الکتروشوک قابل درمان هستند.

اهمیت زمان در مواجهه با ایست قلبی بسیار حیاتی است. به این “دقیقه طلایی” می‌گویند. با هر دقیقه تأخیر در شروع احیای قلبی ریوی (CPR) و استفاده از دستگاه الکتروشوک، شانس بقای بیمار حدود ۷ تا ۱۰ درصد کاهش می‌یابد. اگر دفیبریلاسیون در دقیقه اول ایست قلبی انجام شود، شانس بقا به بالای ۹۰ درصد می‌رسد. این آمار نشان می‌دهد که دسترسی سریع به دستگاه الکتروشوک و توانایی استفاده از آن تا چه حد می‌تواند سرنوشت بیمار را تغییر دهد. در واقع، هدف از شوک الکتریکی، “ری‌ست” کردن فعالیت الکتریکی قلب است تا ریتم طبیعی بازگردد و پمپاژ خون از سر گرفته شود.

تفاوت ایست قلبی با سکته قلبی (Myocardial Infarction) اساسی است. سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به دلیل انسداد عروق متوقف می‌شود، در حالی که ایست قلبی به مشکل در سیستم الکتریکی قلب مربوط است. اگرچه سکته قلبی می‌تواند منجر به ایست قلبی شود، اما هر سکته قلبی به ایست قلبی منجر نمی‌شود و برعکس. تشخیص دقیق و اقدام فوری در هر دو حالت ضروری است.

در کشور ما و شهرهای بزرگ، ترافیک و فاصله تا مراکز درمانی، زمان رسیدن اورژانس را افزایش می‌دهد. در این میان، وجود دستگاه الکتروشوک در اماکن عمومی و آموزش عمومی برای استفاده از آن، نقشی حیاتی در افزایش شانس بقای بیماران ایفا می‌کند. تجهیزات پزشکی که برای فوریت‌های حیاتی طراحی شده‌اند، می‌توانند پلی باشند بین زندگی و مرگ، و دستگاه الکتروشوک در صدر این فهرست قرار دارد.

یکی از مهمترین نکات در ایست قلبی، عدم تنفس یا تنفس غیرطبیعی (گس‌پینگ) و عدم هوشیاری بیمار است. در چنین شرایطی، بلافاصله باید با اورژانس (۱۱۵) تماس گرفت و همزمان احیای قلبی ریوی را آغاز کرد. تیم اورژانس نیز به محض رسیدن، در صورت نیاز، از دستگاه الکتروشوک برای بازگرداندن ریتم قلبی استفاده خواهد کرد. در بسیاری از موارد، بدون شوک الکتریکی، ریتم‌های کشنده قلب به خودی خود باز نمی‌گردند و CPR به تنهایی کافی نیست. CPR تنها گردش خون را به طور موقت حفظ می‌کند تا دفیبریلاسیون انجام شود.

آشنایی جامع با دستگاه الکتروشوک (دفیبریلاتور)

آشنایی کامل با دستگاه الکتروشوک، از اجزا تا انواع آن، برای هر کسی که در محیط‌های درمانی فعالیت می‌کند یا در اماکن عمومی با آن‌ها مواجه می‌شود، ضروری است. این دستگاه نه تنها در بیمارستان‌ها، بلکه در مکان‌های پرتردد مانند فرودگاه‌ها، مراکز ورزشی، و ساختمان‌های اداری نیز حضور حیاتی پیدا کرده است.

الکتروشوک چیست؟ تعریف و کاربرد

الکتروشوک یا دفیبریلاتور، دستگاهی پزشکی است که با ارسال یک شوک الکتریکی کنترل‌شده و قوی به قلب، ریتم‌های غیرطبیعی و کشنده قلب را متوقف می‌کند و به قلب اجازه می‌دهد تا ریتم طبیعی خود را از سر بگیرد. این فرآیند که به آن “دفیبریلاسیون” می‌گویند، در واقع نوعی “ری‌ست” برای فعالیت الکتریکی قلب است. کاربرد اصلی آن در شرایطی است که قلب دچار فیبریلاسیون بطنی (VF) یا تاکیکاردی بطنی بدون نبض (Pulseless VT) شده باشد. این دو ریتم، منجر به عدم پمپاژ موثر خون توسط قلب و در نهایت ایست قلبی می‌شوند. دفیبریلاسیون با هدف دپلاریزاسیون همزمان تمامی سلول‌های عضله قلب انجام می‌شود تا مسیرهای الکتریکی غیرطبیعی قطع شده و گره سینوسی دهلیزی (ضربان‌ساز طبیعی قلب) بتواند مجدداً کنترل ریتم قلب را به دست گیرد.

نحوه عملکرد الکتروشوک و انواع شکل موج

عملکرد دستگاه الکتروشوک بر پایه ارسال جریان الکتریکی از طریق قفسه سینه به قلب است. این جریان باعث دپلاریزاسیون (فعال شدن) و سپس رپلاریزاسیون (غیرفعال شدن) همزمان سلول‌های قلبی می‌شود و آشفتگی الکتریکی را از بین می‌برد. دستگاه‌های الکتروشوک از نظر شکل موج تولیدی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مونوفازیک و بایفازیک.

• مونوفازیک: در این نوع، جریان الکتریکی تنها در یک جهت (مثلاً از یک پد به پد دیگر) از قلب عبور می‌کند. برای دفیبریلاسیون موثر با دستگاه‌های مونوفازیک، معمولاً به انرژی بالاتری (مانند ۳۶۰ ژول) نیاز است که می‌تواند منجر به عوارض جانبی بیشتری مانند سوختگی پوست شود.
• بایفازیک: در دستگاه‌های بایفازیک، جریان الکتریکی ابتدا در یک جهت و سپس در جهت مخالف از قلب عبور می‌کند. این شکل موج جدیدتر، کارآمدتر و ایمن‌تر است. دستگاه‌های بایفازیک با انرژی کمتری (معمولاً ۱۲۰ تا ۲۰۰ ژول) می‌توانند دفیبریلاسیون موفقی را انجام دهند که منجر به آسیب کمتر به عضله قلب و پوست می‌شود. امروزه بیشتر دستگاه‌های الکتروشوک از تکنولوژی بایفازیک بهره می‌برند.

دسته‌بندی دستگاه‌های الکتروشوک بر اساس کاربرد

دستگاه‌های الکتروشوک بر اساس نحوه کاربرد و محل قرارگیری در بدن، به دو دسته کلی خارجی و داخلی تقسیم می‌شوند:

الکتروشوک‌های خارجی (External Defibrillators):

این دسته شامل دستگاه‌هایی است که پدال‌ها یا پدهای آن‌ها روی قفسه سینه بیمار قرار می‌گیرند و شوک از خارج به قلب وارد می‌شود.

• دستی (Manual Defibrillators): این دستگاه‌ها عمدتاً در محیط‌های بیمارستانی و توسط پرسنل آموزش‌دیده پزشکی (مانند پزشکان، پرستاران، پیراپزشکان) استفاده می‌شوند. کاربر باید ریتم قلبی را تشخیص دهد، انرژی شوک را تنظیم کند و دکمه شوک را فشار دهد. این دستگاه‌ها قابلیت‌های پیشرفته‌تری مانند مانیتورینگ نوار قلب و امکان همگام‌سازی (Synchronized Cardioversion) برای درمان آریتمی‌های خاص را نیز دارند.
• خودکار خارجی (AED – Automatic External Defibrillators): این نوع از دستگاه الکتروشوک برای استفاده توسط عموم مردم و در اماکن عمومی طراحی شده است. AEDها به گونه‌ای هوشمند هستند که خودشان ریتم قلبی را تحلیل می‌کنند و در صورت نیاز به شوک، دستورالعمل‌های صوتی واضحی برای کاربر صادر می‌کنند. این دستگاه‌ها فقط در صورتی شوک می‌دهند که ریتم قابل شوک تشخیص داده شود و ایمنی کاربر و بیمار را تضمین می‌کنند. سهولت استفاده از AED آن را به ابزاری قدرتمند در زنجیره بقای ایست قلبی تبدیل کرده است.
• نیمه‌خودکار (Semi-Automatic External Defibrillators): مشابه AED خودکار هستند، با این تفاوت که دستگاه پس از تشخیص نیاز به شوک، کاربر را راهنمایی می‌کند که دکمه شوک را فشار دهد. این ویژگی، نیاز به تصمیم‌گیری پیچیده پزشکی را از بین می‌برد، اما همچنان یک مرحله کنترل توسط انسان را در بر می‌گیرد.

الکتروشوک‌های داخلی (Internal Defibrillators):

این دستگاه‌ها شوک را به طور مستقیم به قلب وارد می‌کنند و عمدتاً در محیط‌های تخصصی یا به صورت کاشتنی استفاده می‌شوند.

• دفیبریلاتور قابل کاشت (ICD – Implantable Cardioverter-Defibrillator): این دستگاه‌های کوچک در زیر پوست بیمار (معمولاً در قفسه سینه یا شکم) کاشته می‌شوند و از طریق سیم‌هایی به قلب متصل می‌گردند. ICDها به طور مداوم ریتم قلبی بیمار را پایش می‌کنند و در صورت تشخیص ریتم‌های خطرناک و کشنده، به طور خودکار شوک الکتریکی وارد کرده یا ضربان‌سازی را آغاز می‌کنند. این دستگاه‌ها برای بیماران پرخطر که سابقه ایست قلبی داشته‌اند یا در معرض خطر بالای آریتمی‌های کشنده هستند، کاربرد دارند.
• پدل‌های داخلی (Internal Paddles): این پدال‌ها در حین جراحی قلب باز، مستقیماً روی عضله قلب قرار داده می‌شوند تا در صورت نیاز، شوک الکتریکی به قلب وارد شود. این روش، کنترل دقیق‌تری بر میزان انرژی و محل اعمال شوک فراهم می‌کند.

اجزای اصلی یک دستگاه الکتروشوک

یک دستگاه الکتروشوک، چه دستی و چه خودکار، از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام نقش مهمی در عملکرد صحیح دستگاه ایفا می‌کنند:

• پدال‌ها یا پدها (Paddles/Pads): این‌ها ابزاری هستند که شوک الکتریکی را به بدن بیمار منتقل می‌کنند. پدال‌ها معمولاً در دستگاه‌های دستی استفاده می‌شوند و نیاز به اعمال فشار و ژل دارند. پدها (الکترودهای چسبی) در دستگاه‌های AED و برخی دستگاه‌های دستی به کار می‌روند و استفاده از آن‌ها آسان‌تر است، به خصوص در شرایط اضطراری. پدها در اندازه‌های مختلف برای بزرگسالان و کودکان موجود هستند و باید بر اساس سن و جثه بیمار انتخاب شوند.
• منبع تغذیه: دستگاه‌های الکتروشوک معمولاً از باتری‌های قابل شارژ استفاده می‌کنند تا در صورت عدم دسترسی به برق مستقیم نیز قابل استفاده باشند. باتری باید به طور منظم چک و شارژ شود تا در زمان اضطراری، دستگاه آماده به کار باشد.
• صفحه نمایش: این صفحه اطلاعات حیاتی مانند نوار قلب (ECG) بیمار، سطح انرژی انتخابی، تعداد ضربان قلب، و وضعیت شارژ دستگاه را نمایش می‌دهد. در AEDها، صفحه نمایش ممکن است شامل تصاویر و دستورالعمل‌های گرافیکی نیز باشد.
• پنل کنترل و دکمه‌ها: شامل دکمه‌های روشن/خاموش، انتخاب انرژی (برای دستگاه‌های دستی)، شارژ، شوک و گاهی دکمه‌های همگام‌سازی (SYNC/ASYNC) است. در AEDها، تعداد دکمه‌ها محدودتر و عملکرد آن‌ها ساده‌تر است.
• سیستم ثبت ECG و تحلیل ریتم: این بخش، فعالیت الکتریکی قلب را ثبت و تحلیل می‌کند تا تشخیص دهد که آیا ریتم قلبی بیمار قابل شوک است یا خیر. این ویژگی به ویژه در AEDها بسیار مهم است زیرا به کاربر غیرپزشک کمک می‌کند تا بدون نیاز به دانش تخصصی، تصمیم صحیح را بگیرد.

آشنایی با این اجزا و عملکرد آن‌ها، به کاربران کمک می‌کند تا در مواقع اضطراری با اطمینان و سرعت عمل بیشتری از دستگاه الکتروشوک استفاده کنند. انتخاب و تهیه تجهیزات پزشکی با کیفیت، از جمله دستگاه مانیتورینگ علائم حیاتی که می‌تواند وضعیت بیمار را قبل و بعد از شوک نشان دهد و دستگاه الکتروشوک استاندارد، نقشی کلیدی در بهبود نتایج احیا دارد.

پروتکل گام‌به‌گام احیای قلبی ریوی و استفاده از AED

احیای قلبی ریوی (CPR) و استفاده از دستگاه الکتروشوک (AED) دو رکن اصلی در نجات جان افراد دچار ایست قلبی هستند. انجام صحیح و به موقع این اقدامات می‌تواند شانس بقای بیمار را به شدت افزایش دهد. این بخش، یک راهنمای عملی و گام‌به‌گام بر اساس آخرین دستورالعمل‌های معتبر بین‌المللی (مانند AHA) برای شماست:

۳.۱. ارزیابی وضعیت و ایمنی صحنه

قبل از هر اقدامی، مهمترین چیز اطمینان از ایمنی خود، بیمار و اطرافیان است.

• اطمینان از ایمنی صحنه: مطمئن شوید که محیط اطراف بیمار (مانند وجود سیم‌های برق، ترافیک، گازهای سمی یا مواد خطرناک) ایمن است.
• بررسی پاسخ‌دهی بیمار: با صدای بلند بیمار را صدا بزنید و به آرامی شانه‌های او را تکان دهید. اگر بیمار هیچ پاسخی نداد (حرف نمی‌زند، چشمانش را باز نمی‌کند، حرکتی نمی‌کند)، به مرحله بعد بروید.
• بررسی تنفس: قفسه سینه بیمار را برای حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه نگاه کنید تا ببینید بالا و پایین می‌رود. به صداهای تنفسی غیرطبیعی مانند ناله یا خرخر (گس‌پینگ) توجه کنید. اگر تنفس طبیعی وجود ندارد یا فقط گس‌پینگ است، به این معنی است که بیمار دچار ایست قلبی شده است.

۳.۲. درخواست کمک و فعال‌سازی سیستم اورژانس (۱۱۵)

این گام باید بلافاصله پس از تشخیص عدم پاسخ‌دهی و عدم تنفس طبیعی انجام شود.

• تماس فوری: بلافاصله با اورژانس (شماره ۱۱۵ در ایران) تماس بگیرید. محل دقیق حادثه، وضعیت بیمار و اینکه نیاز به دستگاه الکتروشوک وجود دارد را به اپراتور اطلاع دهید.
• درخواست کمک از اطرافیان: اگر افراد دیگری در صحنه حضور دارند، مشخصاً از یک نفر بخواهید با اورژانس تماس بگیرد و از دیگری بخواهید دستگاه AED را پیدا کرده و به محل بیاورد. این کار باعث می‌شود اقدامات موازی و سریع‌تر انجام شود.

۳.۳. شروع فوری احیای قلبی ریوی (CPR) با کیفیت بالا

CPR با کیفیت بالا، کلید افزایش شانس بقا است و باید بلافاصله پس از تماس با اورژانس و تا زمان رسیدن AED یا تیم پزشکی آغاز شود.

• محل صحیح فشردن قفسه سینه: بیمار را به پشت روی یک سطح سفت و صاف بخوابانید. پاشنه یک دست را در مرکز قفسه سینه، بین نوک سینه‌ها قرار دهید و دست دیگر را روی آن بگذارید و انگشتان را در هم قفل کنید.
• عمق و سرعت مناسب فشارها: قفسه سینه را به عمق ۵ تا ۶ سانتی‌متر (برای بزرگسالان) و با سرعت ۱۰۰ تا ۱۲۰ بار در دقیقه (تقریباً با ریتم آهنگ Stayin’ Alive از Bee Gees) فشار دهید.
• اهمیت برگشت کامل قفسه سینه: پس از هر فشار، اجازه دهید قفسه سینه به طور کامل به حالت اولیه خود بازگردد تا قلب فرصت پر شدن از خون را داشته باشد.
• نحوه انجام تنفس مصنوعی و نسبت فشردن/تنفس (۳۰:۲): پس از هر ۳۰ فشار قفسه سینه، دو تنفس مصنوعی دهان به دهان (با فشرده نگه داشتن بینی و بالا بردن چانه) انجام دهید. هر تنفس باید حدود ۱ ثانیه طول بکشد. این چرخه را ادامه دهید.
• کاهش وقفه‌ها در CPR: سعی کنید وقفه‌ها بین فشارها و تنفس‌ها را به حداقل برسانید؛ هر وقفه طولانی، گردش خون به مغز را کاهش می‌دهد.

۳.۴. آماده‌سازی و اتصال دستگاه الکتروشوک (AED)

به محض رسیدن دستگاه AED، آن را به سرعت آماده کنید.

• روشن کردن دستگاه: دکمه روشن/خاموش دستگاه را فشار دهید. AED بلافاصله شروع به ارائه دستورالعمل‌های صوتی می‌کند.
• آماده‌سازی قفسه سینه بیمار: لباس‌های بیمار را از روی قفسه سینه جدا کنید. اگر سینه بیمار خیس است، آن را خشک کنید. اگر موهای زائد زیادی دارد، در صورت امکان و وجود، آن را اصلاح (شیو) کنید تا پدها به خوبی به پوست بچسبند.
• نحوه صحیح قرارگیری پدهای الکتروشوک: پدهای الکتروشوک را از بسته‌بندی خارج کرده و بر اساس تصاویر روی پدها (که محل قرارگیری را برای بزرگسالان و کودکان نشان می‌دهد) به قفسه سینه بیمار بچسبانید. معمولاً یک پد در سمت راست بالای قفسه سینه (زیر استخوان ترقوه راست) و پد دیگر در سمت چپ پایین قفسه سینه (زیر سینه چپ، در خط میانی زیر بغل) قرار می‌گیرد.
• اتصال کابل پدها به دستگاه: مطمئن شوید که کابل پدها به درستی به پورت مخصوص خود در دستگاه AED وصل شده است.

۳.۵. تحلیل ریتم قلبی و تصمیم‌گیری دستگاه

پس از اتصال پدها، دستگاه به طور خودکار ریتم قلبی بیمار را تحلیل می‌کند.

• عدم تماس با بیمار: در این مرحله، AED دستور می‌دهد: “در حال تحلیل ریتم. از بیمار فاصله بگیرید.” حتماً با صدای بلند و واضح به همه اطرافیان بگویید: “همه کنار بروند! کسی به بیمار دست نزند!” تا هیچ‌کس در زمان تحلیل با بیمار تماس نداشته باشد.
• پیام‌های دستگاه: دستگاه پس از تحلیل، پیام “شوک لازم است” (Shock Advised) یا “شوک لازم نیست” (No Shock Advised) را اعلام می‌کند.

۳.۶. تحویل شوک ایمن (در صورت لزوم)

اگر دستگاه اعلام کرد “شوک لازم است”، باید آن را به صورت ایمن تحویل داد.

• فراخوان “همه کنار بروند”: مجدداً و با صدای بلند تکرار کنید: “همه کنار بروند! شوک داده می‌شود!” و مطمئن شوید که هیچ فردی با بیمار، تخت، یا هر شیء فلزی در تماس نیست. حتی تماس کوچک با بیمار در لحظه شوک می‌تواند خطرناک باشد.
• فشردن دکمه شوک: دکمه شوک (معمولاً یک دکمه چشمک‌زن) را فشار دهید. پس از تحویل شوک، دستگاه معمولاً دستور به ادامه CPR می‌دهد.

۳.۷. ادامه CPR بلافاصله پس از شوک

پس از تحویل شوک، نباید زمان را برای بررسی نبض یا ریتم تلف کرد.

• شروع مجدد CPR: بلافاصله پس از شوک، چرخه ۳۰:۲ CPR را از سر بگیرید. CPR را برای ۲ دقیقه کامل ادامه دهید.
• ادامه چرخه‌های ۲ دقیقه‌ای: پس از ۲ دقیقه CPR، دستگاه مجدداً ریتم را ارزیابی می‌کند. این فرآیند (۲ دقیقه CPR، تحلیل ریتم، شوک در صورت نیاز) تا زمان رسیدن تیم اورژانس یا بازگشت علائم حیاتی بیمار ادامه می‌یابد.

۳.۸. چه زمانی احیا را متوقف کنیم؟

احیای قلبی ریوی و استفاده از دستگاه الکتروشوک باید تا یکی از شرایط زیر ادامه یابد:

• بازگشت علائم حیاتی: بیمار شروع به نفس کشیدن طبیعی کند و نبض قابل لمس پیدا کند (بازگشت گردش خون خودبه‌خودی – ROSC).
• رسیدن تیم اورژانس: تیم حرفه‌ای اورژانس به صحنه برسند و مسئولیت مراقبت از بیمار را بر عهده بگیرند.
• خستگی کامل نجات‌دهنده: فردی که در حال انجام CPR است، کاملاً خسته شود و نتواند به عملیات احیا ادامه دهد.
• دستور صریح پزشک: در محیط‌های بالینی، پزشک معالج دستور به توقف احیا دهد.

رعایت دقیق این پروتکل، به خصوص در زمان استفاده از دستگاه الکتروشوک، می‌تواند تأثیر شگرفی بر نتایج نهایی داشته باشد. آموزش‌های مداوم و آمادگی عملی، نه تنها برای پرسنل درمانی بلکه برای عموم مردم، ضروری است تا در مواقع بحرانی، بهترین واکنش را نشان دهند.

جدول زیر خلاصه‌ای از نکات کلیدی CPR و استفاده از AED را نمایش می‌دهد:

مرحله	اقدام	جزئیات کلیدی
۱. ارزیابی صحنه	ایمنی، پاسخ‌دهی، تنفس	صدای بلند، تکان دادن آرام، نگاه به قفسه سینه (۵-۱۰ ثانیه)
۲. درخواست کمک	تماس با اورژانس (۱۱۵)	درخواست صریح AED، کمک گرفتن از اطرافیان
۳. شروع CPR	فشردن قفسه سینه + تنفس مصنوعی	۳۰ فشار به ۲ تنفس، عمق ۵-۶ سانتی‌متر، سرعت ۱۰۰-۱۲۰ در دقیقه
۴. اتصال AED	روشن کردن دستگاه، چسباندن پدها	پد راست بالا، پد چپ پایین؛ خشک کردن و اصلاح مو در صورت لزوم
۵. تحلیل ریتم	دستور “همه کنار بروند”	عدم تماس با بیمار در زمان تحلیل ریتم توسط دستگاه
۶. تحویل شوک	فشردن دکمه شوک (در صورت لزوم)	اطمینان از عدم تماس هیچ‌کس با بیمار یا تخت
۷. ادامه CPR	بلافاصله پس از شوک	بدون بررسی نبض، ادامه CPR برای ۲ دقیقه کامل

نکات مهم در نگهداری، ایمنی و خرید الکتروشوک

خرید و نگهداری صحیح دستگاه الکتروشوک، به ویژه مدل‌های خودکار خارجی (AED) که کاربرد عمومی‌تری دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است. این نکات نه تنها به افزایش طول عمر دستگاه کمک می‌کنند، بلکه تضمین‌کننده عملکرد صحیح آن در لحظات حیاتی هستند.

ملاحظات ایمنی در حین استفاده

استفاده از دستگاه الکتروشوک شامل عبور جریان الکتریکی با ولتاژ بالا است، بنابراین رعایت نکات ایمنی برای حفاظت از بیمار و نجات‌دهنده ضروری است.

• حفاظت از خود و دیگران در برابر شوک: همیشه قبل از فشردن دکمه شوک، با صدای بلند فریاد بزنید “همه کنار بروند!” و مطمئن شوید که هیچ‌کس (از جمله خود شما) با بیمار یا هر وسیله متصل به او در تماس نیست.
• عدم استفاده در محیط‌های خیس: از استفاده از دستگاه الکتروشوک در محیط‌های پر از آب یا روی سطوح بسیار خیس خودداری کنید. آب یک رسانای خوب برای برق است و می‌تواند خطر برق‌گرفتگی را افزایش دهد. در صورت خیس بودن سینه بیمار، آن را کاملاً خشک کنید.
• بررسی تاریخ انقضای پدها و ژل: پدهای الکتروشوک و ژل‌های رسانا دارای تاریخ انقضا هستند. پدهای تاریخ گذشته ممکن است چسبندگی یا رسانایی لازم را نداشته باشند و شوک به درستی به قلب منتقل نشود. همیشه از پدهای سالم و تاریخ‌دار استفاده کنید.
• دور نگه داشتن از منابع اکسیژن یا مواد قابل اشتعال: در نزدیکی منابع اکسیژن باز، گازهای بیهوشی یا هر ماده قابل اشتعال دیگر از الکتروشوک استفاده نکنید، زیرا خطر آتش‌سوزی یا انفجار وجود دارد.
• بیماران دارای ایمپلنت فلزی یا پیس‌میکر: اگر بیمار دارای دستگاه پیس‌میکر (باتری قلب) یا ایمپلنت فلزی در قفسه سینه است، پدها را مستقیماً روی آن قرار ندهید. پد را با فاصله چند سانتی‌متری از دستگاه یا ایمپلنت بچسبانید.

ایمنی در احیای قلبی با دستگاه الکتروشوک، به اندازه خود فرآیند دفیبریلاسیون حیاتی است؛ رعایت نکات ایمنی نه تنها جان بیمار را حفظ می‌کند، بلکه ضامن سلامت نجات‌دهندگان و اطرافیان نیز هست.

نگهداری صحیح دستگاه الکتروشوک

نگهداری مناسب از تجهیزات پزشکی، به خصوص دستگاه الکتروشوک، برای اطمینان از عملکرد بهینه آن در زمان نیاز ضروری است.

• نحوه شارژ باتری و فواصل تعویض آن: باتری دستگاه باید همواره شارژ کامل داشته باشد. بیشتر دستگاه‌های AED دارای نشانگر وضعیت باتری هستند و برخی خودکار تست‌های روزانه یا هفتگی انجام می‌دهند. باتری‌ها معمولاً عمر محدودی دارند (۲ تا ۵ سال) و باید طبق توصیه سازنده تعویض شوند.
• انجام چک‌لیست‌های دوره‌ای: برای اطمینان از سلامت دستگاه، چک‌لیست‌های دوره‌ای (روزانه، هفتگی یا ماهانه) را طبق دستورالعمل سازنده انجام دهید. این چک‌ها شامل بررسی شارژ باتری، سلامت پدها، کابل‌ها و پاسخ‌دهی دستگاه به تست‌های خودکار است.
• بررسی سلامت کابل‌ها و پدال‌ها/پدها: کابل‌ها نباید پارگی یا بریدگی داشته باشند. پدال‌ها (در دستگاه‌های دستی) باید تمیز و عاری از هر گونه آلودگی باشند و ژل کافی روی آن‌ها موجود باشد. پدهای یکبار مصرف باید به درستی بسته‌بندی و مهر و موم شده باشند.
• جلوگیری از تخلیه شوک در هوا (بدون اتصال به بیمار): هرگز دستگاه را بدون اتصال به بیمار و با پدال‌ها در هوا شارژ و دشارژ نکنید. این کار می‌تواند به خازن‌های دستگاه آسیب برساند و عمر مفید آن را کاهش دهد.
• محیط نگهداری: دستگاه را در محیط خشک و خنک، دور از نور مستقیم خورشید، گرد و غبار، دماهای شدید و لرزش‌های مکانیکی نگهداری کنید.

ملاحظات خرید دستگاه الکتروشوک (AED)

هنگام خرید دستگاه الکتروشوک، به ویژه برای اماکن عمومی یا مصارف خانگی، باید فاکتورهای متعددی را در نظر گرفت تا بهترین انتخاب را انجام دهید. مجموعه آربون مدبه عنوان تأمین‌کننده معتبر تجهیزات پزشکی، طیف وسیعی از دستگاه‌های الکتروشوک را ارائه می‌دهد.

• انواع موجود در بازار و کاربرد هر کدام: همانطور که پیش‌تر گفته شد، دستگاه‌ها به دستی، خودکار و نیمه‌خودکار تقسیم می‌شوند. برای محیط‌های عمومی و کاربران غیرپزشک، AEDهای خودکار (Automatic External Defibrillators) بهترین گزینه هستند زیرا استفاده از آن‌ها ساده است و دستورالعمل‌های صوتی واضحی ارائه می‌دهند. برای مراکز درمانی تخصصی‌تر، دستگاه الکتروشوک دستی با قابلیت‌های پیشرفته‌تر مناسب‌تر است.
• فاکتورهای مهم در انتخاب:
  • وزن و اندازه: برای حمل و نقل آسان در شرایط اضطراری، دستگاه باید سبک و قابل حمل باشد.
  • دوام و مقاومت: دستگاه باید در برابر ضربه و رطوبت مقاوم باشد تا در محیط‌های مختلف قابل استفاده باشد.
  • سهولت استفاده: رابط کاربری ساده و دستورالعمل‌های صوتی واضح برای AEDها حیاتی است.
  • پشتیبانی و خدمات پس از فروش: اطمینان از دسترسی به قطعات یدکی، پدها، باتری و خدمات تعمیر و نگهداری.
  • هزینه و قیمت الکتروشوک: قیمت دستگاه‌های الکتروشوک بسته به برند، مدل، ویژگی‌ها و امکانات جانبی متفاوت است. مقایسه قیمت و ویژگی‌ها ضروری است.
• اهمیت استانداردها و تاییدیه ها: مطمئن شوید دستگاهی که خریداری می‌کنید، دارای استانداردهای بین‌المللی (مانند CE اروپا یا FDA آمریکا) و تاییدیه وزارت بهداشت کشور باشد. این استانداردها نشان‌دهنده کیفیت و ایمنی محصول هستند.

آربون مدبا ارائه مشاوره‌های تخصصی، به شما کمک می‌کند تا بهترین دستگاه الکتروشوک را متناسب با نیاز و بودجه خود انتخاب کنید. همچنین، در کنار دستگاه‌های شوک، آربون مدسایر تجهیزات پزشکیضروری مانند دستگاه الکتروکوتر برای جراحی‌ها، دستگاه اسپیرومتری برای ارزیابی عملکرد ریه و دستگاه مانیتورینگ علائم حیاتی را نیز عرضه می‌کند که همگی از کیفیت و استانداردهای بالایی برخوردارند.

انتخاب یک دفیبریلاتور مناسب می‌تواند به معنای تفاوت میان زندگی و مرگ باشد. بنابراین، سرمایه‌گذاری در یک دستگاه با کیفیت و قابل اطمینان و همچنین برنامه‌ریزی برای آموزش کاربران، از مهم‌ترین گام‌ها در آمادگی برای مواجهه با فوریت‌های قلبی است.

سوالات متداول

آیا یک فرد بدون آموزش پزشکی می‌تواند از دستگاه AED استفاده کند؟

بله، دستگاه‌های AED (الکتروشوک خودکار خارجی) به گونه‌ای طراحی شده‌اند که افراد فاقد هرگونه پیش‌زمینه پزشکی نیز بتوانند با دنبال کردن دستورالعمل‌های صوتی و تصویری دستگاه، از آن‌ها استفاده کنند. این دستگاه‌ها ریتم قلبی را تحلیل کرده و تنها در صورت لزوم، دستور شوک را صادر می‌کنند که این امر باعث افزایش ایمنی و سهولت استفاده می‌شود. با این حال، شرکت در دوره‌های آموزشی کمک‌های اولیه و CPR که شامل کار با AED نیز می‌شود، به شدت توصیه می‌گردد.

در صورت وجود آب یا رطوبت روی سینه بیمار، چه اقدامی باید قبل از استفاده از الکتروشوک انجام داد؟

قبل از اتصال پدهای دستگاه الکتروشوک به سینه بیمار، حتماً باید سطح پوست سینه کاملاً خشک شود. آب رسانای برق است و وجود رطوبت می‌تواند باعث ایجاد سوختگی پوستی، کاهش اثربخشی شوک یا حتی برق‌گرفتگی نجات‌دهنده شود. برای خشک کردن می‌توانید از پارچه یا لباس بیمار استفاده کنید.

چه ریتم‌های قلبی توسط AED قابل شوک هستند و چه ریتم‌هایی نیستند؟

دستگاه AED تنها دو ریتم قلبی را که عامل اصلی ایست قلبی ناگهانی هستند، تشخیص داده و برای آن‌ها شوک تجویز می‌کند: فیبریلاسیون بطنی (Ventricular Fibrillation – VF) و تاکیکاردی بطنی بدون نبض (Pulseless Ventricular Tachycardia – VT). این ریتم‌ها همانند یک اختلال الکتریکی جدی عمل می‌کنند. ریتم‌هایی مانند آسیستول (Asystole – عدم وجود فعالیت الکتریکی) و فعالیت الکتریکی بدون نبض (Pulseless Electrical Activity – PEA) توسط AED قابل شوک نیستند، زیرا این ریتم‌ها نشان‌دهنده مشکلات مکانیکی یا متابولیکی هستند که با شوک الکتریکی درمان نمی‌شوند و نیاز به اقدامات درمانی دیگر دارند.

آیا استفاده مکرر از الکتروشوک می‌تواند به قلب آسیب دائمی برساند؟

شوک الکتریکی قوی می‌تواند به عضله قلب آسیب موقت یا حتی دائمی وارد کند. با این حال، در شرایط ایست قلبی، مزایای نجات‌بخش دفیبریلاسیون به مراتب بیشتر از خطرات احتمالی است. دستگاه‌های الکتروشوک مدرن، به خصوص مدل‌های بایفازیک، با استفاده از انرژی کمتر، خطر آسیب به قلب و سوختگی پوست را به حداقل رسانده‌اند. هدف اصلی از شوک، بازگرداندن ریتم طبیعی و نجات جان بیمار است، و در صورت لزوم، شوک‌های مکرر نیز برای دستیابی به این هدف ضروری هستند.

تفاوت اصلی دفیبریلاسیون و کاردیوورژن چیست؟

هر دو شامل اعمال شوک الکتریکی به قلب هستند، اما تفاوت کلیدی در نوع ریتم قلبی و زمان‌بندی شوک است:

• دفیبریلاسیون (Defibrillation): برای درمان ریتم‌های قلبی بی‌نظم و آشوب‌ناک مانند فیبریلاسیون بطنی و تاکیکاردی بطنی بدون نبض استفاده می‌شود که بیمار در آن‌ها نبض ندارد و در وضعیت ایست قلبی قرار دارد. شوک در هر لحظه از سیکل قلبی اعمال می‌شود (آسینکرون).
• کاردیوورژن (Cardioversion): برای درمان ریتم‌های قلبی نامنظم اما سازمان‌یافته (مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا تاکیکاردی‌های با نبض) که باعث علائم و اختلالات همودینامیک در بیمار می‌شوند، به کار می‌رود. در کاردیوورژن، شوک به صورت همگام (Synchronized) با موج R در نوار قلب بیمار اعمال می‌شود تا از تحریک قلب در دوره آسیب‌پذیر آن (موج T) جلوگیری شود و خطر ایجاد ریتم‌های خطرناک‌تر (مانند فیبریلاسیون بطنی) کاهش یابد. این روش عمدتاً در محیط‌های بیمارستانی و تحت نظارت پزشکی انجام می‌گردد.

آیا احیای قلبی با الکتروشوک در خانه انجام می‌شود؟

به طور کلی، احیای قلبی با دستگاه الکتروشوک (به ویژه دفیبریلاتور دستی) عمدتاً در محیط‌های پزشکی و توسط پرسنل آموزش‌دیده انجام می‌شود. با این حال، دستگاه‌های AED خانگی به طور فزاینده‌ای در دسترس عموم قرار می‌گیرند. اگر فردی در خانه دچار ایست قلبی شود و یک AED خانگی در دسترس باشد و شما آموزش‌های لازم برای استفاده از آن را دیده باشید، می‌توانید از آن استفاده کنید. اما در هر صورت، اولین و مهمترین اقدام، تماس با اورژانس (۱۱۵) و شروع CPR است. استفاده از AED خانگی مکمل این اقدامات است و هرگز نباید جایگزین تماس با اورژانس شود.

نتیجه‌گیری

ایست قلبی ناگهانی یک فوریت پزشکی است که در آن ثانیه‌ها سرنوشت‌ساز هستند. احیای قلبی با دستگاه الکتروشوک، در کنار احیای قلبی ریوی (CPR)، حیاتی‌ترین اقدام برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب و نجات جان بیمار است. شناخت علائم ایست قلبی، دسترسی سریع به دستگاه الکتروشوک (به ویژه AED)، و توانایی استفاده صحیح از آن، ستون‌های اصلی زنجیره بقا را تشکیل می‌دهند.

تکنولوژی‌های نوین در تجهیزات پزشکی، مانند دستگاه الکتروشوک بایفازیک و AEDهای هوشمند، فرآیند احیا را ایمن‌تر و در دسترس‌تر ساخته‌اند. آموزش‌های عمومی و فراگیر درباره CPR و استفاده از AED، می‌تواند تفاوت بزرگی در نرخ بقای بیماران ایجاد کند و جامعه‌ای آماده‌تر برای مقابله با چنین بحران‌هایی بسازد. شرکت آربون مدبا ارائه طیف وسیعی از تجهیزات پزشکیبا کیفیت، از جمله دستگاه الکتروشوک، دستگاه مانیتورینگ علائم حیاتی، دستگاه الکتروکوتر و دستگاه اسپیرومتری، نقش مهمی در ارتقای سطح سلامت و آمادگی درمانی کشور ایفا می‌کند.

در نهایت، مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی برای یادگیری مهارت‌های نجات‌بخش و اطمینان از در دسترس بودن تجهیزات پزشکیحیاتی، گامی بزرگ در جهت افزایش شانس بقای بیماران ایست قلبی ناگهانی و کاهش آمار مرگ و میر ناشی از آن است. هر یک از ما می‌توانیم با دانش و آمادگی کافی، به یک قهرمان در لحظات حساس تبدیل شویم.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع تجهیزات پزشکی و مشاوره تخصصی در زمینه خرید و نگهداری آن‌ها، می‌توانید با مشاوران آربون مد تماس حاصل فرمایید. با سرمایه‌گذاری در دانش و ابزارهای مناسب، می‌توانیم آینده‌ای سالم‌تر و امن‌تر برای خود و عزیزانمان بسازیم.