احکام مهریه در عقد دائم

مهریه یا همون صداق، تعهد مالیه که مرد موقع عقد دائم به زن میده. این یه حق کاملاً قانونی و شرعیه برای خانم ها که می تونه شامل مال، منفعت یا حتی یه کار مشخص باشه. شناخت احکامش خیلی مهمه تا هم زوجین بدونن چه حقوق و مسئولیت هایی دارن و هم اگه مشکلی پیش اومد، بتونن درست اقدام کنن. این مهریه پشتوانه زن تو زندگیه و قواعد خاص خودشو داره که دونستنش برای هر کسی که قصد ازدواج داره یا همین الان تو زندگی مشترکه، واقعاً لازمه.

توی این مقاله قراره با هم یه سفر بریم تو دل احکام و قوانین مهریه تو عقد دائم. از اینکه مهریه چی هست و چرا مهمه، تا انواع مختلفش، چجوری میشه اونو مطالبه کرد، و حتی سناریوهای خاص مثل قانون ۱۱۰ سکه یا مهریه بعد از طلاق و فوت. خیالتون راحت، همه چیز رو جوری توضیح میدم که برای هر کسی، چه اونی که تازه میخواد ازدواج کنه و چه اونی که سال هاست زندگی مشترک داره، قابل فهم و کاربردی باشه. پس بزن بریم!

مهریه چیه اصلا؟ بیایید ببینیم از نظر قانون چی میگن!

شاید خیلی ها فکر کنن مهریه فقط یه عدد سکه است که تو قباله عقد می نویسن، ولی واقعیتش خیلی فراتر از این حرفاست. مهریه یا صداق، تو قانون ما یه پشتوانه مالی برای خانم هاست که به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک اون میشه. یعنی چی مالک میشه؟ یعنی هر موقع که اراده کنه، میتونه از شوهرش بخواد که مهریه اش رو بده و شوهر هم موظفه که اونو بپردازه.

جالبه بدونید که مهریه فقط پول یا سکه نیست. طبق قانون مدنی ما، هر چیزی که مالیت داشته باشه و بشه اونو تصاحب کرد، می تونه مهریه باشه. مثلاً یه قطعه زمین، یه خونه، یه ماشین، یا حتی منفعت یه مال، مثل اینکه شوهر متعهد بشه برای یه مدت مشخص، هزینه اجاره خونه زن رو بده. یا حتی انجام یه کاری مثل آموزش یه زبان یا یه هنر خاص. پس دستمون تو انتخاب مهریه کاملاً بازه، فقط باید بعضی شرایط رو داشته باشه که تو ادامه بهش می رسیم.

شرایط صحت و اعتبار مهریه در عقد دائم

خب، گفتیم هر چیزی که مالیت داشته باشه می تونه مهریه بشه. اما این هر چیزی یه سری قواعد داره که باید رعایت بشه تا مهریه از نظر قانونی معتبر باشه. فکر کنین می خواید یه چیزی رو تو قرارداد بیارید، اگه اون چیز مشخص نباشه یا اصلاً وجود خارجی نداشته باشه، خب اون قرارداد هم ممکنه باطل بشه. مهریه هم تقریباً همینه:

1. مالیت داشته باشه و بشه اونو مالک شد (ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی): یعنی اون چیزی که به عنوان مهریه تعیین میشه باید ارزش مالی داشته باشه. مثلاً نمیشه بگیم یه پرنده در آسمان مهریه است! چون نه مالیت داره و نه میشه اونو تملک کرد. باید چیزی باشه که بشه روش قیمت گذاشت و بشه مالکش شد.
2. معلوم و معین باشه (ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی): این خیلی مهمه! یعنی چیزی که به عنوان مهریه تعیین میشه باید کاملاً مشخص باشه. مثلاً اگه میگیم یه ماشین، باید بگیم چه ماشینی؟ چه مدلی؟ چه رنگی؟ تا هیچ ابهامی نمونه. مقدارش هم باید معلوم باشه، مثلاً ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی مشخصه، نه چند سکه!
3. مرد بتونه اونو تحویل بده: مهریه باید چیزی باشه که مرد توانایی تملک و تحویل اون رو داشته باشه. مثلاً اگه مرد یه درخت سیب رو مهریه قرار بده، باید توانایی بده اون سیب رو تحویل زن بده.
4. مقدارش با توافق طرفین مشخص میشه (ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی): این یه خبر خوبه! قانون برای مهریه نه حداقل گذاشته و نه حداکثر. یعنی زن و مرد میتونن با توافق خودشون، هر مقداری که دوست دارن و فکر می کنن درسته، به عنوان مهریه تعیین کنن. این آزادی عمل خیلی نکته مهمیه.

پس دیدین که شرایطش خیلی هم پیچیده نیست، فقط باید موقع عقد حواسمون به این نکته ها باشه تا بعداً به مشکل نخوریم.

تعیین مهریه تو عقد دائم چقدر مهمه؟ (مقایسه با عقد موقت)

یه فرق اساسی بین عقد دائم و عقد موقت (صیغه) تو بحث مهریه وجود داره که خیلیا ازش بی خبرن و ممکنه سر همین، به دردسر بیفتن. تو عقد موقت، اگه مهریه تعیین نشه، عقد باطله! یعنی اصلا انگار عقدی صورت نگرفته. مهریه جزء ارکان اصلی عقد موقته و بدون اون، صیغه درست نیست.

اما تو عقد دائم، قضیه فرق می کنه. تعیین مهریه اصلاً شرط صحت عقد نیست! یعنی چی؟ یعنی اگه شما بدون اینکه مهریه ای رو تعیین کنید، صیغه عقد دائم رو جاری کنین، عقدتون کاملاً صحیحه و زن و شوهر به حساب میاین. این خودش یه نکته خیلی مهمه که خیلیا نمیدونن و ممکنه فکر کنن اگه مهریه ننوشته باشن، عقد باطله.

توی عقد دائم، اگه مهریه تعیین نشه، عقد باطل نیست و کاملاً صحیحه. این یکی از بزرگترین تفاوت ها با عقد موقته که باید همیشه یادتون باشه.

حالا شاید بپرسین اگه مهریه تعیین نشه، پس تکلیف زن چی میشه؟ آیا مهریه ای بهش تعلق نمی گیره؟ نه، اینطور نیست. قانون برای این شرایط هم راهکار گذاشته و زن رو بی دفاع نذاشته. اگه مهریه تعیین نشه، یا توافق روی مهریه باطل باشه، بازم زن مستحق مهریه هست؛ البته نه مهرالمسمی، بلکه مهرالمثل یا مهرالمتعه که تو بخش بعدی کامل در موردشون صحبت می کنیم.

انواع مهریه: از اسمش پیداست تا اونایی که قاضی تعیین می کنه!

فکر نکنین مهریه فقط یه نوعه! قانون ما سه مدل مهریه رو به رسمیت شناخته که هر کدوم شرایط و داستان های خودشون رو دارن. دونستن این مدل ها بهمون کمک می کنه بفهمیم تو شرایط مختلف، چه حقوقی داریم یا چه مسئولیتی بر عهدمونه.

مهرالمسمی: وقتی خودتون توافق می کنید!

مهرالمسمی همون مهریه معمولیه که همه ما می شناسیم. یعنی چی؟ یعنی مهریه ای که موقع عقد، با توافق کامل زن و مرد، به صورت مشخص و معین تعیین میشه. مثلاً میگن ۱۰۰ سکه بهار آزادی یا یک دانگ از منزل مسکونی واقع در فلان آدرس. این رایج ترین نوع مهریه است.

نکات مهم در مورد مهرالمسمی:

• میتونه مال باشه (مثل سکه، طلا، زمین، ماشین).
• میتونه منفعت باشه (مثل حق سکونت برای مدت مشخص).
• میتونه یه کار باشه (مثل تدریس یه زبان خارجی).
• میتونه یه حق باشه (مثل حق انتفاع از یه ملک).

مهم اینه که کاملاً مشخص باشه و هیچ ابهامی توش نباشه. همونطور که قبل تر گفتم، قانون برای مقدار مهرالمسمی نه حداقل گذاشته و نه حداکثر. پس هر چی که زوجین با هم به توافق برسن و تو عقدنامه بنویسن، معتبره (البته به شرطی که مالیت داشته باشه و قابلیت تملک و تسلیم).

مهرالمثل: وقتی پای عرف و شأن وسطه!

مهرالمثل از اسمش پیداست؛ مهریه ای که مثال و شبیه به مهریه زنانی با شرایط مشابه هست. این مهریه رو زوجین خودشون تعیین نمی کنن، بلکه تو شرایط خاصی که مهریه تعیین نشده یا توافق روی اون باطل بوده، قانون میاد و بر اساس عرف، عادت و شأن و موقعیت زن، یه مهریه ای رو براش در نظر می گیره.

خب، حالا چه زمانی زن مستحق مهرالمثل میشه؟

1. وقتی مهریه تو عقد دائم تعیین نشده باشه و بین زوجین نزدیکی صورت بگیره (ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی). یادتونه گفتم اگه مهریه تو عقد دائم نباشه، عقد باطل نیست؟ اینجا همون جاست. اگه مهریه تعیین نشد و بعدش نزدیکی انجام شد، زن مستحق مهرالمثل میشه.
2. وقتی توافق طرفین روی مهرالمسمی باطل باشه. مثلاً مهریه ای که تعیین کردن، مالیت نداشته یا خیلی مجهول و نامعین بوده، طوری که نمیشده اونو شناخت. اینجا دیگه مهرالمسمی باطله و مهرالمثل جایگزین میشه.
3. وقتی نکاح باطل باشه ولی زن از باطل بودن عقد بی خبر باشه و نزدیکی هم انجام شده باشه (ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی). فرض کنین یه مشکلی تو عقد بوده که اونو باطل می کرده، ولی زن خبر نداشته و زندگی مشترک شروع شده. اینجا هم زن برای جبران، مستحق مهرالمثل میشه.

حالا مهرالمثل چجوری تعیین میشه؟ قاضی برای تعیین مهرالمثل به یه سری فاکتورها نگاه می کنه (ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی):

• سن زن
• زیبایی و ویژگی های ظاهری
• تحصیلات
• شأن خانوادگی و اجتماعی
• وضعیت زندگی پدر و مادرش
• و حتی عرف و عادت محل زندگی.

پس مهرالمثل یه جور مهریه عادلانه است که قانون برای شرایط خاصی در نظر گرفته تا حق زن ضایع نشه.

مهرالمتعه: جبران خسارت قبل از نزدیکی و تعیین مهر!

مهرالمتعه یه داستان دیگه داره. این مهریه هم وقتی به زن تعلق می گیره که مهریه ای تو عقد تعیین نشده باشه، و مهم تر اینکه مرد قبل از نزدیکی و قبل از اینکه مهریه ای مشخص بشه، زن رو طلاق بده (ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی). هدف از مهرالمتعه، دلجویی از زنیه که بدون اینکه مهریه بگیره و زندگی مشترکش شروع بشه، طلاق گرفته.

فاکتور تعیین مهرالمتعه چیه؟ بر خلاف مهرالمثل که به شأن زن نگاه می کنه، مهرالمتعه بیشتر به وضعیت مالی مرد بستگی داره. یعنی قاضی به فقر یا ثروتمندی مرد نگاه می کنه و بر اساس اون، مبلغی رو به عنوان مهرالمتعه تعیین می کنه. اگه مرد پولدار باشه، مهرالمتعه بیشتر میشه و اگه فقیر باشه، کمتر. این نوع مهریه فقط تو شرایط طلاق قبل از نزدیکی و قبل از تعیین مهریه پیش میاد.

نوع مهریه	نحوه تعیین	شرایط تعلق	معیار اصلی
مهرالمسمی	توافق زوجین در زمان عقد	تعیین مهریه در عقد	توافق طرفین
مهرالمثل	عرف و شأن زن (توسط دادگاه)	عدم تعیین مهر و وقوع نزدیکی، یا بطلان مهرالمسمی، یا بطلان نکاح با جهل زن و وقوع نزدیکی	شأن زن و عرف
مهرالمتعه	وضعیت مالی مرد (توسط دادگاه)	عدم تعیین مهر و طلاق قبل از نزدیکی	فقر و غنای مرد

با این تقسیم بندی، دیگه می دونیم که مهریه فقط اون چیزی نیست که تو عقدنامه مینویسیم، بلکه قانون برای شرایط مختلف، راهکار های حقوقی متفاوتی رو در نظر گرفته تا از حقوق زن محافظت کنه.

حق حبس و چطوری مهریه رو بگیریم؟

حالا که انواع مهریه رو شناختیم، بیایید ببینیم چجوری میشه اونو مطالبه کرد و اصلا حق حبس چیه که اینقدر اسمش میاد تو این بحث ها.

حق حبس: یعنی زن میتونه بگه تا مهریه ام رو نگیرم…

حق حبس یکی از اون حقوقیه که شاید کمتر کسی واقعاً ازش خبر داشته باشه، اما خیلی قدرتمنده. حق حبس یعنی زن میتونه تا مهریه اش رو نگرفته، از انجام وظایف زناشویی در مقابل شوهرش خودداری کنه (ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی). البته این حق یه سری شرایط داره:

1. مهریه باید حال باشه: یعنی مهریه باید از اون نوعی باشه که همین الان قابل مطالبه است. اگه مهریه مؤجل باشه (یعنی برای پرداختش یه زمانی تعیین شده، مثلاً ۱۰ سال دیگه)، زن حق حبس نداره.
2. زن قبلاً تمکین خاص نکرده باشه: اگه زن قبل از مطالبه مهریه و قبل از استفاده از حق حبس، با اختیار خودش تمکین خاص (یعنی رابطه زناشویی) کرده باشه، دیگه نمیتونه از حق حبس استفاده کنه.

یه نکته خیلی مهم دیگه هم اینه که اگه زن از حق حبسش استفاده کنه، حق نفقه ازش سلب نمیشه! یعنی حتی اگه تمکین نکنه، مرد موظفه نفقه اونو بپردازه. این یه پشتوانه حقوقی قویه برای خانم ها. البته اگه مرد مهریه رو تمام و کمال پرداخت کنه، دیگه حق حبس زن از بین میره و زن موظف به تمکینه.

راه و روش های قانونی برای گرفتن مهریه

خب، حالا اگه خانمی خواست مهریه اش رو بگیره، چه راه های قانونی ای پیش روشه؟ دو تا مسیر اصلی وجود داره:

الف) مطالبه از طریق اجرای ثبت: سریع تر ولی شرایط خاص!

اگه سند ازدواجتون رسمی باشه (که معمولاً تو ایران همه سندهای ازدواج رسمی هستن و تو دفترخونه ثبت میشن)، میتونین برای گرفتن مهریه سراغ اداره ثبت برین. این مسیر معمولاً از دادگاه سریع تره و مراحلش اینطوریه:

1. مراجعه به دفترخانه ای که عقد اونجا ثبت شده: زن به دفترخونه میره و تقاضای صدور اجرائیه مهریه رو می کنه.
2. صدور اجرائیه: دفترخونه یه اجرائیه صادر می کنه و به مرد ابلاغ میشه که باید مهریه رو بپردازه.
3. معرفی اموال یا توقیف حقوق: اگه مرد مهریه رو پرداخت نکرد، زن میتونه اموالی از مرد رو معرفی کنه که توقیف بشن (البته به جز مستثنیات دین، یعنی وسایلی که برای زندگی لازم و ضروری هستن و نمیشه توقیفشون کرد). اگه مرد کارمند باشه، میشه یک سوم حقوقش رو تا پرداخت کامل مهریه توقیف کرد.

مزیت این روش: معمولاً سرعت بالاتری داره و نیاز به طی مراحل طولانی دادگاه نیست. محدودیتش: فقط برای مهریه هایی که تو سند ازدواج رسمی ثبت شدن، کاربرد داره.

ب) مطالبه از طریق دادگاه خانواده: وقتی راه ثبت جواب نمیده!

اگه سند ازدواجتون رسمی نباشه (که خیلی کمه) یا اگه از طریق اداره ثبت به نتیجه نرسیدین (مثلاً مرد مالی برای توقیف نداره)، اون وقت باید سراغ دادگاه خانواده برین. مراحلش اینطوریه:

1. تقدیم دادخواست: زن باید یه دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده بده.
2. تشکیل جلسه رسیدگی: دادگاه جلسه ای رو برای رسیدگی تشکیل میده و حرف های طرفین رو گوش میده.
3. صدور حکم: اگه حق با زن باشه، دادگاه حکم به پرداخت مهریه میده.
4. اجرای حکم: بعد از اینکه حکم قطعی شد، از طریق اجرای احکام دادگستری، میشه حکم رو اجرا کرد و مهریه رو از اموال مرد وصول کرد.

صلاحیت رسیدگی به دعاوی مهریه، طبق قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱، با دادگاه خانواده است.

چطوری اموال و حقوق شوهر رو برای مهریه توقیف کنیم؟

خب، زن حکم یا اجرائیه مهریه رو گرفته، حالا باید چیکار کنه؟ باید دنبال اموال مرد بگرده که بشه اونا رو توقیف کرد. چه چیزهایی میشه توقیف کرد؟

• اموال منقول و غیرمنقول: مثل حساب بانکی، ماشین، خانه، زمین، سهام شرکت و…
• حقوق کارمندی و بازنشستگی: اگه مرد کارمند یا بازنشسته باشه، میشه یک سوم حقوقش رو توقیف کرد.

البته یه سری اموال هم هستن که بهشون میگن مستثنیات دین و نمیشه اونا رو توقیف کرد. اینا شامل چیزایی میشن که برای زندگی ضروری و شأن فرد لازمه، مثل خونه ای که توش زندگی میکنه (اگه جزو مایحتاج ضروری باشه و چند تا خونه نداشته باشه)، وسایل زندگی ضروری، ابزار کار و… .

احکام خاص و سناریوهای ویژه مهریه در عقد دائم

تا اینجا با کلیات مهریه آشنا شدیم. اما بعضی اوقات شرایط خاصی پیش میاد که احکام مهریه رو تغییر میده. بیایید این سناریوهای ویژه رو بررسی کنیم.

قانون مهریه ۱۱۰ سکه: واقعیت چیه؟

قانون ۱۱۰ سکه یکی از اون موضوعاتیه که خیلی سر و صدا کرده و خیلیا رو گیج کرده. خیلی ها فکر می کنن اگه مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشه، دیگه نمیشه اونو گرفت یا اصلاً باطل میشه! این تصور کاملاً غلطه و واقعیتش فرق می کنه.

طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، ماجرا اینطوریه:

1. مهریه های تا ۱۱۰ سکه: اگه مهریه زن تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادلش) باشه، مرد موظفه اونو پرداخت کنه. اگه مرد از پرداخت امتناع کنه، میشه از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، اونو مطالبه و اموال مرد رو توقیف کرد. حتی اگه مرد مالی برای توقیف نداشته باشه و تو زندان باشه، باز هم موظفه این ۱۱۰ سکه رو بپردازه.
2. مهریه های مازاد بر ۱۱۰ سکه: اینجا تفاوت اصلیه! اگه مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشه (مثلاً ۲۰۰ سکه)، برای اون مقدار مازاد (یعنی ۹۰ سکه باقی مونده)، فقط در صورتی میشه از مرد مطالبه کرد که ملائت (توانایی مالی) مرد ثابت بشه. یعنی چی؟ یعنی زن باید تو دادگاه ثابت کنه که شوهرش توانایی مالی برای پرداخت اون ۹۰ سکه رو داره. اگه نتونه ثابت کنه، یا مرد واقعاً اون توانایی رو نداشته باشه، زن نمیتونه برای اون مازاد (۹۰ سکه) از طریق زندان رفتن مرد اقدام کنه.

پس ببینید، مهریه بالای ۱۱۰ سکه باطل نیست و قابل مطالبه هست. فقط راهکار اجرایی برای دریافت اون مازاد، کمی فرق می کنه و به توانایی مالی مرد بستگی داره. این قانون بیشتر برای جلوگیری از زندانی شدن مردان به خاطر مهریه های سنگین وضع شده و نه برای باطل کردن مهریه.

مهریه تو فسخ نکاح: چی میشه؟

فسخ نکاح یعنی اینکه عقد ازدواج به خاطر وجود یه سری عیب یا مشکل قانونی از اول باطل تلقی بشه، نه اینکه مثل طلاق به اراده طرفین پایان پیدا کنه. اینجا هم شرایط مهریه فرق می کنه:

1. فسخ قبل از نزدیکی: اگه عقد قبل از اینکه نزدیکی بین زوجین اتفاق بیفته فسخ بشه، زن حق مهر نداره (ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی). یعنی مهریه از بین میره. اما یه استثنا هست: اگه علت فسخ، عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشه، حتی اگه نزدیکی هم اتفاق نیفتاده باشه، زن مستحق نصف مهریه میشه.
2. فسخ بعد از نزدیکی: اگه فسخ نکاح بعد از نزدیکی انجام بشه، زن مستحق تمام مهریه است. اینجا فسخ تأثیری روی حق مهریه زن نداره.

مهریه تو طلاق: قبل و بعدش فرق می کنه؟

یکی از پرتکرارترین سوالات اینه که اگه طلاق اتفاق بیفته، تکلیف مهریه چی میشه؟ جوابش اینه که خیلی فرق می کنه که طلاق قبل از نزدیکی اتفاق بیفته یا بعدش:

1. طلاق قبل از نزدیکی: اگه مرد، زن رو قبل از نزدیکی طلاق بده، زن مستحق نصف مهریه است. حتی اگه ۱۰۰۰ سکه هم مهریه داشته باشه، نصفش (۵۰۰ سکه) بهش تعلق می گیره.
2. طلاق بعد از نزدیکی: اگه طلاق بعد از اینکه نزدیکی بین زوجین اتفاق افتاد رخ بده، زن مستحق تمام مهریه است. اینجا دیگه فرقی نمی کنه که طلاق از طرف کی بوده، زن کل مهریه اش رو میتونه مطالبه کنه.

مهریه بعد از فوت شوهر: چی میشه؟

شاید براتون سوال پیش بیاد که اگه خدای نکرده شوهر فوت کنه، تکلیف مهریه زن چی میشه؟ آیا بازم میتونه مهریه اش رو بگیره؟ بله! مهریه زن، دینی بر گردن مرده و با فوت شوهر، این دین از بین نمیره. زن میتونه مهریه اش رو از ترکه (اموال به جا مانده از متوفی) شوهرش مطالبه کنه. تو پرداخت دیون متوفی هم، مهریه جزء اولویت هاست و قبل از اینکه ارث تقسیم بشه، مهریه زن باید پرداخت بشه.

مهریه دختر باکره: یه شرایط خاص!

بحث مهریه دختر باکره هم تقریباً شبیه طلاق قبل از نزدیکیه. اگه زن باکره باشه و طلاق قبل از نزدیکی اتفاق بیفته، زن مستحق نصف مهریه است. باکرگی زن باید با معاینه پزشکی قانونی تأیید بشه. این یکی از اون مواردیه که تو دادگاه ها خیلی حساسه و نیاز به اثبات داره.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: کدومش به نفع توئه؟

این دو تا اصطلاح خیلی مهمن و تفاوتشون تو نحوه مطالبه مهریه، حسابی تعیین کننده است. قبل از اینکه مهریه رو تو عقدنامه بنویسین، حتماً حواستون به این دو مدل باشه:

1. مهریه عندالمطالبه: این رایج ترین نوع مهریه است. یعنی چی؟ یعنی زن هر موقع که بخواد (مطالبه کنه)، میتونه مهریه اش رو از شوهرش درخواست کنه و مرد هم موظفه که اونو پرداخت کنه. تو این حالت، زن نیازی نداره ثابت کنه مرد توانایی مالی پرداخت داره یا نه. بار اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) با مرده.
2. مهریه عندالاستطاعه: این نوع مهریه تو سال های اخیر بیشتر شده. معنی اش چیه؟ یعنی زن زمانی میتونه مهریه اش رو مطالبه کنه که ثابت کنه مرد توانایی مالی (استطاعت) پرداخت مهریه رو داره. اینجا دیگه بار اثبات توانایی مالی با زن هست. اگه زن نتونه ثابت کنه مرد پولداره و میتونه مهریه رو بده، نمیتونه مهریه رو مطالبه کنه. این نوع مهریه، عملاً مطالبه مهریه رو برای زن سخت تر می کنه، چون باید کلی دردسر بکشه تا ثابت کنه شوهرش پول داره!

پس موقع تعیین مهریه، خوب فکر کنین که کدوم مدل به دردتون می خوره و پیامدهای هر کدوم رو بدونین. خیلیا بدون اینکه معنی دقیق این دو تا رو بدونن، یکی رو انتخاب می کنن و بعداً به مشکل میخورن.

بخشش یا بذل مهریه: خوب فکر کن!

گاهی اوقات پیش میاد که یه خانم تصمیم می گیره مهریه اش رو ببخشه یا بذل کنه. این کار کاملاً قانونیه، اما باید با آگاهی و رضایت کامل انجام بشه. بخشیدن مهریه می تونه به شکل های مختلفی باشه:

• هبه مهریه: یعنی زن مهریه اش رو به مرد می بخشه. اگه هبه معوض نباشه (یعنی در ازای چیزی نباشه)، زن میتونه بعداً از بخشش مهریه برگرده و دوباره اونو مطالبه کنه. اما اگه معوض باشه (مثلاً بگه در ازای طلاق، مهریه ام رو می بخشم)، دیگه نمیشه ازش برگشت.
• ابراء ذمه مرد: یعنی زن مرد رو از دین مهریه بری می کنه. تو این حالت، دیگه مهریه از گردن مرد برداشته میشه و زن تحت هیچ شرایطی نمیتونه اونو دوباره مطالبه کنه.

پس اگه قصد دارین مهریه تون رو ببخشین، حتماً با یه وکیل یا مشاور حقوقی صحبت کنین و از عواقب و راه های برگشت ناپذیر اون باخبر بشین. یه تصمیم عجولانه میتونه حقوق شما رو کاملاً از بین ببره.

نکته های کاربردی و تجربه شخصی

بعد از این همه حرف و حدیث در مورد احکام و قوانین، بیایید کمی هم درباره نکته های کاربردی و تجربی صحبت کنیم که ممکنه تو زندگی واقعی به دردتون بخوره.

تو عقد و تعیین مهریه به چی دقت کنیم؟

ازدواج یه تصمیم بزرگ و سرنوشت سازه. مهریه هم بخش مهمی از این قضیه است. پس بهتره که قبل از امضای عقدنامه، به چند تا نکته توجه کنین:

1. آگاهی کامل از عواقب: قبل از تعیین مهریه، هم زن و هم مرد باید بدونن که مهریه یه دینه و مرد موظف به پرداخت اون هست. این یه بازی نیست!
2. مشاوره با کارشناس حقوقی: اگه ابهامی دارین یا بین عندالمطالبه و عندالاستطاعه موندین، حتماً با یه وکیل خانواده مشورت کنین. چند ساعت مشاوره می تونه شما رو از سال ها مشکل حقوقی نجات بده.
3. شفافیت تو تعیین مهریه: همونطور که گفتیم، مهریه باید معلوم و معین باشه. از کلمات گنگ و مبهم استفاده نکنین. مثلاً چند جلد کتاب مهریه مشخصی نیست.
4. تعادل و منطق: شاید مهریه های نجومی تو جامعه باب شده باشه، ولی گاهی اوقات این مهریه ها می تونن خودشون عامل اختلاف و مشکل بشن. سعی کنین با منطق و در نظر گرفتن شرایط آینده تصمیم بگیرین.

آیا میشه مهریه رو بعد از عقد افزایش یا کاهش داد؟

بله، میشه! زن و مرد میتونن با توافق همدیگه، بعد از عقد هم مهریه رو کم یا زیاد کنن. این توافق باید به صورت رسمی و کتبی ثبت بشه تا اعتبار قانونی داشته باشه. معمولاً این کار رو تو دفاتر اسناد رسمی انجام میدن. ولی یادتون باشه که این تغییر باید با رضایت قلبی و کامل هر دو نفر باشه وگرنه ممکنه بعداً با مشکل روبرو بشن.

چه زمانی مهریه از بین میره یا ساقط میشه؟

مهریه معمولاً تا زمانی که پرداخت نشه، به قوت خودش باقیه. اما تو چند حالت ممکنه مهریه کاملاً از بین بره یا ساقط بشه:

1. بخشش یا ابراء از طرف زن: اگه زن با اختیار و آگاهی کامل، مهریه اش رو ببخشه (ابراء کنه)، دیگه مهریه ای وجود نخواهد داشت.
2. فوت زن قبل از نزدیکی (در صورت عدم تعیین مهر): اگه مهریه در عقد دائم تعیین نشده باشه و زن قبل از نزدیکی فوت کنه، به او مهریه تعلق نمی گیره (مستفاد از ماده ۱۰۹۸ قانون مدنی).
3. فسخ نکاح قبل از نزدیکی: به جز مورد عنن، اگه نکاح قبل از نزدیکی فسخ بشه، مهریه ای به زن تعلق نمی گیره.
4. موارد خاص بطلان نکاح: در برخی موارد نادر که نکاح به دلیل خاصی باطل بوده و نزدیکی هم اتفاق نیفتاده، ممکنه مهریه ای به زن تعلق نگیره.

مسئولیت پرداخت مهریه بر عهده کیست؟

مسئولیت اصلی و مستقیم پرداخت مهریه، بر عهده مرده. مهریه یه دین شخصی برای مرده و هیچ کس دیگه (حتی پدر و مادر یا خانواده مرد) مسئول پرداخت مهریه نیستن، مگر اینکه خودشون تضمینی داده باشن یا تحت شرایط خاصی متعهد شده باشن.

البته اگه مرد فوت کنه، همونطور که گفتیم مهریه از ترکه اون پرداخت میشه و در این صورت، وراث از محل ارثیه مسئول پرداخت مهریه هستن (البته نه از جیب خودشون، بلکه از اموالی که بهشون ارث رسیده).

آیا مهریه معاف از مالیات است؟

این هم یه سوال پرتکراره. بله، مهریه از پرداخت مالیات معاف است. یعنی اگه زنی مهریه اش رو مطالبه کنه و اون رو دریافت کنه، نیازی نیست بابت اون مبلغ، مالیات بپردازه. این موضوع تو قوانین مالیاتی کشور ما تصریح شده و یک امتیاز برای خانم هاست.

نتیجه گیری

دیدیم که احکام مهریه در عقد دائم چقدر پیچیده و در عین حال مهمه. از همون لحظه عقد تا خدای نکرده طلاق یا حتی فوت، مهریه همیشه یه بحث جدی و حقوقیه. اینکه چقدر آگاه باشیم به حقوق و وظایفمون تو این زمینه، میتونه جلوی خیلی از مشکلات و دلخوری های آینده رو بگیره.

مهریه نه فقط یه پشتوانه مالی برای خانم هاست، بلکه نمادی از احترام و تعهده تو زندگی مشترک. پس حواستون باشه که این موضوع رو سرسری نگیرین و قبل از هر تصمیمی، خوب فکر کنین. هیچ چیز بهتر از دانش و آگاهی نیست. اگه تو این مسیر احساس کردین نیاز به کمک بیشتری دارین یا پرونده تون پیچیده تره، حتماً با یه وکیل متخصص خانواده مشورت کنین. اون ها میتونن بهترین راهنمایی رو بهتون بدن و از حقوق شما دفاع کنن. امیدوارم این مقاله به دردتون خورده باشه و کمکتون کنه تصمیم های آگاهانه تری بگیرین.